Intermezzo : Het getal Fu van Ayu Utami

 

15 Maart 2012 komt de Nederlandse vertaling uit van Ayu Utami’s Het getal Fu. In juli loop ik, in de bibliotheek, tegen het boek aan, onbewust van het bestaan van dit boek en van het uitkomen van deze vertaling, onbewust van het feit dat het een Indonesische schrijfster betreft. De titel verleidt me en eenmaal thuis kom ik er achter dat het boek uitgeroepen is tot het beste boek van Indonesië.

Het boek geeft een beeld van de veranderingen die zich in rap tempo in Indonesië voltrekken. Precies zoals tijdens onze vakantie, een Balinese  eigenaresse van een traditionele ikat weverij vertelde, dat deze vorm van weven de laatste jaren beleeft. Want de jeugd kan het geduld niet opbrengen om het minutieuze handwerk op te nemen.

Net zoals dat hier ging, de razendsnelle veranderingen na de oorlog, razende tornado van de tijdgeest.

 

Vind je het gek dat de jeugd een andere toekomst zoekt, wanneer je de donkere loodsen ziet waar de wevers geconcentreerd voorovergebogen, waarschijnlijk lange dagen, achter hun weefgetouwen zitten. Kun je het hen kwalijk nemen, ze willen liever snel geld in de toeristenindustrie vangen, voor scooters en mobiele telefoons, als het even kan voor verre vakanties.

Dat het geld voor offerandes en traditionele ceremonies langzaam maar zeker als weggegooid beschouwd wordt. Dat kanker, hart- en vaatziekten evenredig snel als de verwestering en consumentisme hun intrede doen, ai ja.

 

Terwijl het toerisme de verwestering inluidt, vernietigt zij zichzelf gelijkmatig, dat wat staat voor westers wordt gretig overgenomen in het oosten en voordat je het weet zit je als westerse toerist met mede toeristen oosters te mediteren in de scooteruitlaatdampen, sta je in de rij voor een fastfood Mac in megamole winkelstraten en zitten de oorspronkelijke bewoners van je toeristenbestemming bij jouw thuis om de hoek op het strand. Nog eigen schuld ook.

Een geanimeerd gesprek en het mooie was dat zij niet verbolgen, verontrust of verdrietig was, integendeel zij zag vooral de humor van het geheel, in het besef dat er, oosters wijs, geen houden aan is.

 

 

Geschiedenis en mythen in één

 

Hoewel ik verder wil met de brieven, begin ik toch in Het getal Fu, ik kan de verleiding niet weerstaan.

Wat schetst mijn verbazing dat het boek zich afspeelt op Java, hoe groot is het land niet en dan precies daar waar mijn vader terecht kwam en mijn schoonouders vandaan komen. Dat zelfs de kraton van Jogiakarta, waar wij nog speciaal naar toe reisden, en de geschiedenis van de sultans, in de verwevenheid met een oude offerceremonie ter sprake komen.

Hoe de geschiedenis is verweven met mystieke volksverhalen.

Hoe de mystiek stamt uit de tijd van voor de islamisering, van voor de boeddhistische invloeden en zo oud is als het eiland zelf, herleidbaar tot het ontstaan van bergen en bossen en kraters en meren, tot het ontstaan van het eiland zelf.

De gamelan speelt een grote rol in die oude mystiek en in het wajangpoppenspel die de oude verhalen verbeeldt. De gamelan die het goddelijke vertaalt, een taal is van betekenissen, meer dan woorden ooit kunnen zijn. Zie ook blog 16.

 

 

Ik besef al lezende dat het niet voor niets is dat ik dit boek nu lees, het laat mij een tipje zien, een klein stukje achter de opgelichte sluier van wat wij gekscherend de witte hadji, spottend misschien, de hokuspokus, onwetend de geesten en spokenonzin zouden kunnen noemen.

 

Ik weet immers dat dit ook bij ‘onze jongens’ een rol speelde. P.J. vertelde dat zij af en toe, als dat zo uitkwam, gebruik maakten van het bijgeloof van hun tegenstanders. In het donker op strategische plaatsen een lichtje in een dierenschedel ophangen, bij een brug bijvoorbeeld, zodat bewaking nog nauwelijks nodig was, het effect voldoende om  aanvallers af te schrikken.

 

 

Verenigd in de Koningin van de Zuidzee van Java, Nyai Ratu Kidul

 

Daarom lees ik juist nu dit boek, voordat mijn vader voet op Indische bodem zet. Het laat mij een stuk van de onzichtbare wereld zien, die normaliter verborgen is en blijft, achter lacherig ongeloof en afweer.

Een wereld die daar in die tijd meer leefde dan hier, maar die ook hier is in sprookjes sagen en mythen, die daar nu ook vervaagt samen met de tradities en cultuur.

Een wereld die in het westen al lang verbleekt ter ziele is en, wie weet, zich langzaam aan weer een terugweg verovert, langs alle zoekpaden naar bezieling, langs de paden van verlangen naar betekenis.

Dit boek gaat over het snijvlak van twee tegenovergestelde culturen en hoe ze nu voor een deel in elkaar beginnen over te lopen misschien.

 

Het snijvlak van mijn vaders generatie op Indische bodem. Het snijvlak van mijn schoonfamilies voorgeschiedenis.

Het is een soort yin en yang, mannelijk en vrouwelijk, oergeloof en ratio, hemel en aarde, oost en west of andersom, tegenstellingen die in het snijvlak of het samensmeltpunt bijeen komen, ergens.

 

Tegenstellingen die een geheel vormen, letterlijk verenigd in de koningin van de Zuidzee van Java, Nyai Ratu Kidul, beschreven in Het getal Fu, die zowel de mannelijke als vrouwelijke vorm, een jonge als oude staat, aan kan nemen.

Hoe kom ik hier nu weer uit, het is belangrijk op de manier waar je niet teveel woorden over vuil moet maken.

 

Bovendien speelt in mijn achterhoofd de gedachte nog steeds, hoe het mogelijk is dat twee tegenpolen, die toch ook veel gelijkenissen hebben, zo’n duidelijke coïncidentie in het verleden hebben. De geboortegrond van zijn ouders en een cruciaal levensdeel van mijn ouders, wie weet kruisten hun wegen daar op het eiland ver in de ‘Zuidzee’. Liggen er niet twee verhaallijnen in plaats van één?

 

Op voorhand goede bagage om dan eindelijk mee aan te landen in Indië.