Waar zijn de brieven van november en december 1947? Extra velletje in postblad, voorbestemming of niet, maakt niet uit het dendert toch wel door

De brieven van november en december ’47 missen, behalve een enkele kerstbrief. Of Klaas rechtstreeks van het rustige Elburg naar de nieuwe stek bij Paboearan gaat of via zijn laatste standplaats in Soekamelang is onduidelijk. De abrupte overgang in de brieven stemt overeen met de omslag van het ‘vredige’ Elburg naar het extreme Paboearan.

Vanaf Paboearan schrijft hij verplicht op luchtpostbrief vellen. Kleinschrift, heeft hij geoefend om meer tekst kwijt te kunnen. Hij sluit er een dubbelzijdig beschreven luchtpostvelletje in, wat niet mag. Maar anders is er wel erg weinig ruimte.

– Het extra vel papier dat ik steeds mee stuur snij ik zelf op maat van RVA-papier. Gelukkig heb ik er nog geen moeilijkheden mee gehad want we mogen alleen het enkele luchtpostvel gebruiken. –

 

Hylke Speerstra’s Op de klompen troch de dessa

Ik las Hylke Speerstra’s Op de klompen troch de dessa. Een indrukwekkend boek met verhalen van Friese jongens, jongens die hun diensttijd volbrachten en terugkeerden en een sinaasappel als dank voor bewezen diensten kregen. Over dienstweigeraars en de vergaande gevolgen, over gesneuvelden en het oneindige verdriet. Over meningen en ervaringen, over oude mannen, Indiëgangers, die aan het eind van hun leven alsnog vertellen. Alle verhalen komen rechtstreeks hard aan.

De harde realiteit van een leven lang zwijgen, van hâlden (houden) en dragen. Mijn overleden broer noemde de staanders die hij voor kunstvoorwerpen maakte houders en dragers. Gedraaid van roestig betondraad. Zij houden of dragen niet alleen iets, in het Fries betekent houden en dragen ook hoe je je gedraagt, hoe je je houdt, verhoudt tot alles. De verhalen en ineens deze uitdrukking die ik als zodanig nooit eerder zo hoorde, alles komt heel dichtbij en het raakt mij heel diep.

Het geheel aan verhalen laat zien hoeveel het uitmaakt op welk stipje je geboren bent, tijd en plaats en met wie je daar bent en wat daar aan de hand is. Dat de mannen uit de crisisjaren met gebrek aan alles rechtstreeks de oorlogstijd in rollen, en na de oorlog wel of niet gewild linea recta betrokken raken bij het Indiëverhaal, het is een meedogenloze en bepalende reeks. Een doordenderend noodlot. Geloof in voorbestemd zijn of niet, het maakt niet uit, het dendert toch wel voort en je ziet maar dat je je redt.

Uit Op de klompen troch de dessa: ’Mefrou van der Heide, myn heit rekke oan de drank. Op in kear krigen wy foto’s ûnder eagen dy’t earder troch it leger fuortsensurearre wiene. Bylden fan gefjochten, deaden, eksekútsjes. Hiel skokkend en konfrontearjend. Neitiid ha wy wol folle mear begryp foar heit syn hâlden en dragen krigen. Oerheden kinne wierheden ferswije, yndividuen net.’

’Mevrouw van der Heide, mijn vader raakte aan de drank. Op een keer kregen wij foto’s onder ogen die eerder door het leger waren weg gecensureerd. Beelden van gevechten, doden, executies. Heel schokkend en confronterend. Daarna hadden wij veel meer begrip voor vaders gedrag gekregen. Overheden kunnen de waarheid verzwijgen, individuen niet.’

 

Van Elburg (Eretanwetan), terug naar Soekamelang en dan naar Paboearan?

 

Moeilijke kerstdagen, houdt moed, het duurt te lang, de jongens worden belazerd

Je weet schat hoe de kerstdagen waren. Jij had het moeilijk en had een kerstbrief verwacht en kreeg die niet. Ik heb je even in de steek gelaten Jank. Ik schreef wel een brief maar natuurlijk niet op tijd. Ik ben niet erg attent met die dingen, ik denk altijd te laat aan zulke dagen. In Bandoeng was ik niet in de stemming om mijn gedachten bij Christus geboorte te bepalen. Het was egoïstisch. Je hebt me weer laten voelen hoe ik jou te kort deed.

Fijn dat je voor onze jongens hebt gebeden. Onze jongens hebben dat hard nodig lieveling. De meesten hebben zich kranig gedragen, trouwe kerels maar velen zijn geestelijk en moreel uitgeput. Het duurt te lang en ze worden belazerd en hier vastgehouden.

De band met thuis wordt zwakker  en velen kunnen de verleiding niet weerstaan en worden ontrouw. Ook velen van onze jongens die verkering hadden toen ze van huis gingen hebben al lang geen meisje meer in Holland. Het ligt lang niet altijd aan de jongens, soms ook aan de meisjes. Ook zij hebben zich niet voor kunnen stellen wat het wil zeggen om twee jaar lang trouw te blijven aan een jongen die ze vaak nog niet lang gekend hebben. Ik geloof zeker dat er evenveel meisjes zijn die hun verkering uitmaken als jongens.

Gelukkig is er maar één Kanne en die is van mij en die kan niemand mij ontfutselen. Onze diepe liefde is ons geschonken en daar kan niemand tussen komen. Ook ik ben dankbaar dat ik getrouwd ben en schatten van kinderen heb. Onze band is sterk schat en god alleen kan haar breken.

Hij bewaart ons en houdt onze liefde zuiver. Ik voel me sterk Nan maar toch moet hij me bewaren en heeft dat tot nog toe gedaan. Het – leidt ons niet in verzoeking en verlos ons van de boze – is hier hard nodig liefste. De verleiding is hier ontzettend groot. Maanden in de rimboe, verlof, opgespaard geld, bios, dansen, bier, borreltje een verdomd aardig meisje thuisbrengen, soms niemand thuis, een kopje thee. Allemaal niets op tegen wanneer je vrij bent en ook niets op aan te merken tot daar toe maar hoeveel kunnen ertegen en gaan dan de deur weer uit? Een nette jongen is hier een gewild artikel.

Houdt moed liefste, wees blij en gelukkig voor alles wat wij samen bezitten. Ik heb genoeg aan jou ook zonder je beeld of brieven want je staat in mijn hart gegrift.

 

Naar Elburg, een zucht van verlichting door het kamp

De komende twee weken zit ik in Elburg, het moest er toch van komen. Er ging een zucht van verlichting door het kamp, even verlost van mij…

Het bevalt me tot nu toe best in Elburg, de grootste pest is dat we ’s avonds worden opgevreten door de muskieten. We hebben de inlandse methode overgenomen, een stinkvuurtje stoken van rijstkaf, beter de stank en rook dan malaria.

De dienst is hier domweg patrouille rijden langs de wegen en het controleren van de bruggen. Hoofdzakelijk ‘s avonds en ’s nachts. Dat laatste hebben we afgeschaft en nu rijden we overdag zo nu en dan een rondje. Heb gister de zitting van een drietonner gerepareerd, de afdrukken van de veren stonden in mijn bibs. Het was een geduldwerkje om alle veren met ijzerdraad aan elkaar te knopen en weer te bekleden, ben er de hele dag mee bezig geweest maar nu zit het weer lekker.

 

Smokkel en nestjes op de duurste tafels

Men zegt dat er weer suiker uitgevoerd wordt. We hebben hier en daar steekproeven gehouden in scheepjes en in huizen maar suiker tida ada toean. Ik heb genoten van de ontzettend drukke, vuile havendrukte. Vissers waren druk bezig met hun gammele bootjes en met het repareren van hun netten.

 

 

Tijdens onze ontdekkingstocht kwamen we bij een groot huis, het zat tjokvol met in en uitvliegende zwaluwen. Honderden nestjes aan de balken. Je zult er gek van opkijken maar dat gevalletje is een kapitaal waard. De vogelnestjes zijn eetbaar en worden duur verkocht. Het moet een van de heerlijkste lekkernijen zijn. De nestjes moeten eerst worden verlaten, dan gaan ze schimmelen en daarmee komt de smaak er aan. Je begrijpt hoe het daar stinkt. Geef mij maar eieren maar wie weet smaakt een gebakken of gekookt nestje ook wel. Ze komen alleen op de duurste tafels terecht, voor mij een te grote luxe.

Nog even op de pasar gekeken. Ik stond versteld van de stapels sarongs die daar te koop lagen. Verscheidene kleermakers, zo maar plat op hun gat achter oude naaimachines maakten broeken voor de mannen en baadjes voor de vrouwen. Het is allemaal eenvoudig bedrukte stof, peperig duur, maar toch een teken dat alles zich weer herstelt. Waar de bevolking het geld vandaan haalt snap ik niet maar zo langzamerhand lopen de mensen er weer keurig bij.

 

Eerste dagen in januari 1948, Paboearan

We zitten hier met 24 man in de weide rimboe. Het is niet met onze auto’s te bereiken, alleen per spoor. We zitten hier in twee huizen, P. en  K. en ik op een kamertje, met uitzicht over de uitgestrekte sawa’s. De spoorlijn loopt hier vlak langs.

Een stel jonge knapen kan onder alle omstandigheden nog plezier maken. De stemming is best. Zolang er gevloekt en gekankerd wordt op de dienst zijn ze gezond en loopt alles op rolletjes. Hier geen kazernegeintjes van áppel en dergelijke. Het is hier een vrijgevochten bende. De enige dienst hier is wachtkloppen en patrouille lopen voor de rest kan iedereen doen en laten wat hij wil.

 

Tot de kloten door de blubber

Gisternacht wilde ik je schrijven maar ik moest op patrouille. Met de spionnen en vijf soldaten moesten we een paar TNI kerels uit een kampong vissen. Zo’n patrouille is bij voorbaat tot mislukking gedoemd. Onze spionnen wisten er alles van dus volgen maar. Eerst een km of 6 met de auto weggebracht en verder nog een paar km lopen dwars door de sawa’s. Dat was lopen hoor. We gingen zoals de jongens het zeggen tot de kloten door de blubber. Om de 10 m trapte je naast het dijkje en moest je aan je benen trekken in de zuigende prut. Ik had m’n nieuwe broek aan, pas gewassen en keurig geperst.

De jongens vloekten zachtjes en grinnikten wanneer iemand een buiteling maakte. Toen we de kampong naderden op zo’n 200 m hoorden we een revolverschot en even daarna zagen we lichtseinen. De krengen hadden wachten uitstaan en die zagen ons in het scherpe licht. We besloten toch maar om te gaan kijken hoewel we op de vingers konden natellen dat de vogels gevlogen waren. De spion die als je hem hoort banjak brani heeft, durfde niet voorop lopen. Ik wist ook niet welke huizen we moesten hebben. ‘k Kreeg van z’n hulpje voorop hulp om de weg te wijzen. Het was zo aardedonker dat we elkaar bijna vast moesten houden om bij elkaar te blijven. Ik had de eerste beide posten uitgezet en liep door om de volgende post aan te wijzen.

 

Oei wat weer een bloedje linke stunt

Laat nu een van de spionnen ongemerkt naar de beide huizen gaan waar de orangs in moesten zitten. Hij liep meteen terug, mijn kant op. Omdat hij hetzelfde pakje aanhad als iedere tani wist ik in het donker natuurlijk niet wie het was en ik riep Brenti (halt). Spion, was het antwoord van de stommerik. Het was natuurlijk teveel rumoer, nog voor de omsingeling klaar was. Ik rende meteen naar de andere hoek van het huis zodat dat voor het moment ook weer opgelost was. ‘k Heb een paar jongens geroepen die het overnamen en toen met de rest beide huizen doorzocht.

Dat gaat zo. Je geeft een trap tegen de deur die soms achter in de kamer terecht komt. Je wacht een moment naast de deur, voor een onverhoedse aanval. Heb je een goede lamp dan stap je naar binnen en schijnt links en rechts langs de wanden en de kamer in. Dan steek je overal je snufferd in en als het verdacht lijkt haal je alles overhoop.

Er waren alleen vrouwen en kinderen en het was gauw gebeurd. Ik heb maar niet eens gevraagd waar de kerels waren. Ik was razend op de spion en hij op mij. Laat mij een sufferd zijn maar hij is nog erger. Hij dook nog in andere huizen maar ik had er genoeg van en heb hem duidelijk gemaakt dat we lekas (snel) terug gingen. De kampongweg was nog erger dan de sawa’s. Moest nog oppassen dat mijn schoenen niet achterbleven.

Normaal zet je twee mannen op de hoek van een huis, rug aan rug. De ene kijkt en schiet langs de ene muur, de ander pakt de andere muur. En zo ook aan op de tegenovergestelde hoek. Dan bestrijk je alles, er kan geen muis uit en je kunt elkaar niet prikken. De rest zorgt dat hij binnen de vuurlijnen blijft. Bij iedere overval kom je voor andere situaties te staan die je op moet lossen. Oei wat weer een bloedje linke stunt. Ze moeten mij ’s nachts maar wegsturen dan worden er apen gevangen en bokken geschoten. Gelukkig was de wagen op tijd om ons terug te rijden.

 

Kelen in de kampong

Gistermiddag kwam de djongos helemaal overstuur binnen met dat er mensen in de kampong gekeeld werden. Toevallig stopte hier net een trein naar Batavia en daar zijn we met drie man en de djongos opgesprongen en meegereden tot op de hoogte waar de rampokkers bezig waren. De djongos ‘Adam’ had ik bewapend met mijn bajonet en een handgranaat.

Ook de jongens hadden een extra handgranaat. Bovendien gingen er nog vijf kerels van de P en P mee (een beweging die ook niks van de Repoeblik moet hebben en waar we veel inlichtingen en hulp van krijgen) met steek en slagwapens. Zigzaggend dwars door de sawa’s over de dijkjes, 2 km naar de kampong. Dat was ploeteren hoor, zwaaien met armen en benen om het evenwicht te bewaren. Het ging best. Toen we in de kampong kwamen waren de rampokkers natuurlijk alweer verdwenen.

Iedere kerel pikten we mee en zo gingen we met hun lange messen achter de rampokkers aan. Had zo 40 man bij elkaar. Als dolle stieren door de kampong gerend maar tida nada. Ze waren verdwenen en de sawa’s ingedoken. De berichten waren weer erg overdreven, niemand was gekeeld maar er was wel gerampokt en onder bedreiging rijst gevorderd. We hebben in zoverre succes gehad dat ze verjaagd zijn.

Al ons rennen en vragen leverde niks op. De bevolking is schuw en durft geen inlichtingen te geven. Toch kwamen we nog met buit terug. Een paar jongens vonden in de warung militaire kleding. Toevallig ontdekte ik dat een van de mannen die mee hadden geholpen met de drijfjacht merdeka op de schede van zijn klewang had staan.

Adam heeft de Lura afgerost, omdat hij niet eens wist dat er rampokkers in zijn kampong waren. Toen wist hij het ineens, het waren plus minus 20 man met een karabijn en wat pistolen. Eindelijk werden we gewaar dat de rampokkers bij onze nadering in de sawa’s verdwenen waren en daar kun je ze toch nooit vinden. Ik wilde de Lura eerst nog meenemen maar heb de arme maar weer laten lopen. Wel zijn huis doorzocht en niets verdachts gevonden. De andere twee namen we wel mee.

Op de terugweg kwamen we de luitenant tegen op de fiets, hij kwam eens kijken waar we bleven. Het valt altijd tegen, de afstanden zijn groter dan je denkt. Voor het donker waren we weer binnen. Ik heb Adam een broek en een shirt van de buit gegeven. Hij was de koning te rijk.

Eerst eten poppi. Was lekkere nasi met soep.

 

Of ik er tegen kan

Of ik er tegen kan weet ik niet, het kan best zijn dat ik nergens last van krijg. Het gaat meestal stoef op. Gister zat er een patrouille van 7.00 tot 19.00 uur in het veld. Rond gerausd in het gebied van de infanterie en wat kerels kapot geschoten. Ons gebied is vrij rustig maar vanuit het gebied van de infanterie komen er infiltraties. Even rampokken, brandstichten, moorden en dan wippen ze gauw weer over de kali.

 

Sadistisch vermaak, ’k heb er wat van gezegd ook, maar weinig succes

De P en P kerels kwamen met een gevangene. K. bracht er gister drie op. Een goede vangst. Knapen die rampokken en de grote spoorlijn mee opgebroken hebben enz. Ze zijn verhoord. Ik kan er niet tegen maar voor de meesten is het een sadistisch vermaak om die kerels af te rossen. ’k Heb er wat van gezegd ook, maar weinig succes.

Dat ze op hun donder moeten hebben is goed, want anders weten ze niks maar het moet geen vermakelijkheid voor jan en alleman worden. De knaap die ik in de kraag heb gepikt gaat op transport naar Soebang met z’n militaire kleding. Het meeste hebben we hier gehouden en ik heb een wit broekje en een grijs shirt erbij die ik goed kan gebruiken. De andere boeven zullen de kogel wel krijgen als ze leeggepompt zijn. Deze dingen zijn alleen voor jou hoor vrouwke. Heb je liever dat ik het niet schrijf?

 

Het is hard schat

’t Is hard schat maar het moet, anders komen we er nooit van af.

De patrouille kwam net terug, ze hebben een bende rampokkers achter de vodden gezeten en er een paar van neergelegd. Dat valt ’s nachts in het donker niet mee. Later kwam een spion binnen die daar drie granaten en twee stuks wapens gevonden had die de boeven hadden achtergelaten. Bovendien kwam hij met het bericht dat de bende terug kwam om hun doden en gewonden te begraven en op te halen. Dat is typisch hier. Als ze maar enigszins de kans zien slepen ze alles mee terug en zo niet dan komen ze steevast terug om ze op te halen.

De luitenant en een soldaat er op de fiets meteen weer op los. Ben benieuwd wat dat weer oplevert. De ltn. had mijn sten mee en ik kreeg zijn revolver. Ik heb het ding uit elkaar gepeuterd zodat ik er niet alleen mee kan schieten maar ook weet hoe hij werkt. Al die rampokkers komen over de rivier, uit infanterie gebied. Het is net Wild West. Eerst m’n sten weer een goede beurt gegeven. De ltn. had het halve magazijn verschoten.

 

Cabaret en een toespraak van de Wedana tussendoor

Het cabaretgezelschap kwam toch nog opdagen, drie man. Ik vond het werkelijk aardig dat ze bij ons langskwamen. De kleine buitenposten schieten er vaak bij in. Snel het eetzaaltje opruimen en ze konden beginnen. We hebben een uurtje plezier gehad en samen gelachen om hun moppen. Liedjes gezongen bij de accordeon.

 

Daarna meteen mee naar Soekamandi, naar de kerk. Dominee was al bezig. Ik kon mijn kop er niet bijhouden.De Wedana is gekomen om de bevolking toe te spreken. Het is dezelfde dikzak die eerder in Soekamandi een rede hield. Een gloedvolle rede en z’n onderdanen grommen goed- of afkeurend, al naar gelang de Wedana wenst. Ik heb een paar foto’s genomen maar het was donker onder het dak van de passar.

 

Buitenlandse politiek, dubbel vel van onze regering

Of er weer oorlog komt? Ik weet het niet pop. De beide grote wereldmachten liggen steeds meer met elkaar overhoop. Nu wordt de koude oorlog achter de schermen gevoerd. Op politiek gebied geven ze elkaar niets toe. Amerika probeert het met dollars op te lossen en Rusland met zijn vuile politiek. Frankrijk heeft de eerste aanval van het communisme afgeslagen en kleine landjes hebben niks in de melk te brokkelen. Rooskleurig lijkt het niet maar god regeert nog altijd. Onze regering heeft wat demobilisatie betreft dubbel vel maar door de felle actie van alle landen kan ze niet alles blauw blauw laten. Ze hebben gezegd dat de eerste groepen afgelost worden maar voor de EM (expeditionaire macht) houden ze nog een slag om de arm. Ze kunnen nog niet vaststellen wanneer wij afgelost worden. Het hangt van de ontwikkeling van de toestand hier af.

 

Jouw stem, ik ben niet steeds de moedige

Een heerlijke lange brief vol moed en liefde van jou. Waarom zou ik later ’s avonds de deur uitgaan, nee hoor ik blijf heerlijk thuis. En wanneer we dan ons derde poppi verwachten laat ik je geen moment alleen schat. Heerlijk is het dat alles even in te denken. Soms lijkt het zo onwezenlijk ver weg pop en kan ik me niet indenken dat hoe het zal zijn en vraag ik mij af of het ooit weer komt? Moed houden hè vrouwke?! Mijn goede moed ben ik wel vaak kwijt maar die komt altijd weer terug wanneer ik jouw brieven lees. Jouw -al wordt het ’49- heeft mij weer moed gegeven.

Schat ik was even naar de kantine en een van de jongens zat met zijn vingers een grammofoonplaatje te draaien. Toen heb ik mijn plaatje van jou gehaald en de grammofoon op de radio aangesloten en jouw stem weer gehoord schat. Ik kon het nog wel verstaan, heerlijk was het weer snoes. Nee ik ben niet steeds de moedige maar heb ook m’n ups en downs en jij helpt mij er steeds weer heerlijk uit.

Heb je Pim al afgeleerd om heiti tegen pake te zeggen? De dreumes raakt de kluts kwijt met al die heiti’s. Pake moet pake blijven hoor.

 

Ik wil onze kinderen zo graag gelukkig zien

Heerlijk alles straks weer samen te doen en ons aan elkaar te geven en voor elkaar te leven. Vader heeft wel gelijk schat, ik wil vrij zijn ook als we in Nederland blijven. Vaak denk ik, zou het niet beter zijn voor ons en en onze kinderen om er ook maar tussen uit te knijpen? Ik wil onze kinderen zo graag gelukkig zien wanneer ze volwassen zijn.

Dan denk ik weer, we blijven, er komt wat er komt, we zijn samen sterk en god helpt ons. Jij blijft het liefst in Friesland, dicht bij je ouders. Wij blijven samen schat!! Al moet ik hard werken en heb ik weinig verdiensten, toch kunnen we gelukkig zijn. En al komt er dan weer een vreselijke oorlog, god zal ook dan voor ons zorgen.

 

Onze brullende schatten

Ik hoor zo onze brullende schatten in de nacht, een heel ander concert dan de nachtgeluiden hier, toch zou ik ze dolgraag willen horen. Dan ging ik vast kijken schat en even m’n stem laten horen. Zou het helpen? Zusje was stout om lekker bij memmi te koesen en dan later weer te huilen in haar eigen bedje. Goed dat je haar uit liet huilen dan is het het vlugst voorbij. Pim moet memmi niet plagen, zij houdt zoveel van je. Je hebt een beste klap verdiend maar dat doet memmi meer pijn dan jou jongen, niet meer doen hoor.

Ga zo door schat, het is geen gejeremieer. Geef ze een koes van mij en jij een innige zoen. Jij bent een echt heerlijk memke. Fijn dat je sinaasappels kon krijgen. Appels en peren zijn zeker schaars? Jij bent mijn alles en ik heb je oegriselijk leaf. Ik ben gelukkig en gezond en je weet hoe ik naar huis verlang. Geve god dat het niet lang meer duurt.

 

Jij mag je hoofd niet verliezen hoor

Nu moet ik alles weer even van jou weten schat. Lijkt alles nog zo donker, kan m’n meiske het volhouden? Hoe is het met ons kereltje? Ik sta machteloos schat. Over een dikke week hoor ik pas hoe het nu is thuis. Ik maak me ongerust over jou en over ons jonkje. Ik ben soms zo bang schat dat je niet verder kunt.

Je ziet tegen het nieuwe jaar op dat zo donker lijkt. Pim telkens s ’nachts braken, alleen eenzaam schreeuwend om hulp die niet komt. De hummel zit dicht. Memmi is bang voor wat er met onze lieveling is. Nan ik begrijp het, zeg me hoe ik je moet helpen. Ja thuiskomen maar dat mag niet. Kom even in mijn armen, stil maar, ‘k ben toch dicht bij en wil je zo graag helpen en weer gelukkig maken.

Is dokter al bij Pim geweest? Kalm blijven Nan, jij mag je hoofd niet verliezen hoor.

 

Ik hoop dat deze twee jaar de zwaarste van ons leven zullen zijn

Luister, als er, wat god verhoede, thuis iets gebeurt, een van mijn lievelingen in levensgevaar. Zorg dan dat ik direct een telegram krijg. Stuur mij een telegram en een naar de Com Staf 7 DD en laat dokter een doktersverklaring schrijven waarin staat dat het noodzakelijk is dat ik thuiskom. Het advies van dokter moet er persé bij anders geloven ze het hier niet.

En geen slap gezeur dat het wenselijk is maar noodzakelijk. Ik kan met het vliegtuig binnen 4 à 5 dagen thuis zijn. We zullen hopen dat het niet nodig is want meestal is het dan te laat. Het is hard hierover te schrijven schat maar toch is het wel goed schat hè? Je brieven maken me wel eens verdrietig maar ze zijn ook zo heerlijk omdat je me alles vertelt. Zo moet het blijven lieveling. Ik ben wel hardleers maar mijn liefde is onuitputtelijk.

Toch je zomerjurk maken. Je hebt wel een doel, je heerlijke lievelingen en mij. Een jaar duurt wel lang maar niets langer dan het vorige. God heeft al lang de dag en uur bepaald van mijn thuiskomst, daar doet niemand iets af of aan. Ik geloof steeds dat we elkaar weer mogen zien. Jou bestormt die vraag vaker en dat maakt je angstig.

Ik hoop dat deze twee jaar de zwaarste van ons leven zullen zijn.

 

Uitscheren met een groot slagersmes, de meest fantastische dingen hoor je

Heb m’n haar laten knippen. De kapper resideerde onder een afdakje, een kistje op een paar stokken als kaptafel. De oude baas kreeg het op z’n zenuwen, z’n handen begonnen te riedelen. Zolang hij mij bewerkte met een oude knipmachine ging het nog maar toen hij mij de nek wilde uitscheren met een groot slagersmes, soedah. 50 ct en een sigaret, volgende slachtoffer.

De meest fantastische dingen hoor je. Dat de regering het liefst heeft dat er zoveel mogelijk sneuvelen, dan hoeven ze die later geen betrekking te geven. De stemming onderling is best. Wel vloeken en kankeren ze op alles wat los en vast zit. Maar dat is een gezonde kwaal, doen ze het niet dan zijn ze ziek.

 

Het graf was al klaar, een schot door de kop en een duik naar beneden, modder erover

De ltn. kwam terug met griezelverhalen, wat hier heel gewoon is. Vannacht zijn er  vier kerels aangetroffen maar die konden de sawa’s nog induiken. Vanmorgen zijn ze er door de kampongbevolking uitgevist. Ze leefden nog. Toen arriveerde de ltn. Eén van hen kon nog lopen, de anderen werden gepikeld. Handen en voeten aan elkaar gebonden en een stok er tussendoor en zo gedragen door twee kerels. Het graf was al klaar. Ze werden eerst nog ondervraagd. Ze kwamen uit het gebied van III-9 RI Tjikampeh.

Ze werden op de rand gelegd, een schot door de kop en een duik naar beneden. De knaap die nog kon lopen sprong er zelf in en kreeg toen het genadeschot. Alles gebeurde onder luid gejoel van de bevolking, ondertussen hadden zij hen ook al met hun messen bewerkt. Modder erover en soedah.

Patrouillerapport vermeldt bende verjaagd, vijf doden. Wedden dat je kippenvel krijgt schat. Ik gruw er soms ook nog van.

De nasi heeft weer goed gesmaakt.

 

Nachtconcert en kanon in stelling

Vannacht op patrouille, de bende van de vorige nacht zou volgens de inlichtingen terugkomen om wraak te nemen. We zaten bij een kleine warung de boel te bewaken. Het was een stille nacht, roerloos zwart geboomte, kikkers gaven een serenade in de natte sawa’s en duizenden andere insecten stemden in met het nachtconcert. Ik tuurde een smalle weg af, een sigaret, een paar stappen, luisteren, kijken, wachten, urenlang.

Zo hebben we vier uur zitten wachten op de rampokkers maar tida nada, ’t is er niet. De warungvrouw wakker gemaakt, ze was banjak takoet maar toen ze begreep dat het om gebakken pisangs en thee ging was ze er vlug bij. Onder toeziend oog van een soldaat heeft ze water gekookt, anders is het te link, dysenterie. We hadden niet genoeg geld bij ons dus nu heb ik een gulden schuld in de kampong. We komen er nog wel eens langs.

 

Drie daverende schoten

Er zijn net drie daverende schoten uit het kanon gelost dat ik in stelling had gebracht. De granaten vielen bijna 3 km verderop op een kampong vlak bij de grens van ons gebied, waar de bendes ’s avonds oversteken. We konden de ontploffingen horen. Ze zullen zich nu wel even rustig houden. Samen met K. en met hulp van de kampongbevolking hebben we een stelling gemaakt.

Van tegels van de afgebroken rijstpellerij achter ons een platform gemaakt en een borstwering van zware bielzen. Het kanon bestrijkt ¾ cirkel en voor het hoekje dat overblijft hebben we een piat, een antitankwapen. De bommen die daarmee worden afgeschoten hebben een zware uitwerking. We hebben een schietproef gedaan, van vijf meter schoten we met een geweer op de bielzen en de kogels gingen er niet door.

De uitwerking van ons kanon is machtig. Alleen de aanwezigheid is genoeg. De drie schoten hebben succes geboekt. Het is vermakelijk. Nu niet te veel schieten want dan krijgen ze door dat het genoeg meevalt. De laatste dagen hebben de jongens het op slofjes.

De heren van de TNI zullen een aanval wel niet wagen, met die gammele geweren hebben hun piepers geen schijn van kans.

 

Barbaars wrede knaap, vier gevangenen komen niet terug

Vanmorgen ging de ltn. met enkele jongens op patrouille. Die knaap loopt het liefst in het veld op zoek naar bandieten. Hij is goed voor degenen die mee willen werken, maar barbaars wreed tegen alles wat rampokker of TNI is. De vier gevangenen gingen mee en zijn niet terug gekomen.

Dus Nan, je begrijpt het wel. Ik had medelijden met de vier die met een stuk touw om de hals in de patrouille meeliepen. Ze zagen de zon voor het laatst over de groene sawa’s schijnen. Ze zijn ter plaatse waar ze hun wandaden uitgevoerd hebben doodgeschoten. Niks niet opwekkend pop.

 

Gelukkig dat Pim weer beter is

Gelukkig dat Pim weer wat beter is. Wat zal onze baas opgekeken hebben van die witte sneeuwwereld. Ik maak later een slede voor hem en dan gaan we een sneeuwhut bouwen. Dan is het al haast zover dat hij moet leren schaatsen, heerlijk zal dat zijn. Onze hummels zullen snel  genoeg aan hun heit wennen.

 

Opheldering over gebeurtenissen tijdens patrouilles

De overste kwam weer een kijkje nemen, hij moest enkele ophelderingen hebben over verschillende gebeurtenissen tijdens patrouilles. Hij had weer vreselijke rapporten gekregen en moest daarvoor op het matje. ’t Is een gekke wereld schat. Van ons wordt gevraagd om rust en orde, opruiming van de diverse bendes te brengen. Doe je dat dan komen er op de Brigadestaf rapporten binnen van moord, brandstichting enz. De overste luizen ze er niet in en hij handelt het zaakje wel af zodat wij er niks van horen.

Gister was er een brandje. Een patrouille met K. was in de buurt van een kleine kampong en ze kregen een seintje dat er een bende huisde. Zij erop af maar net te vroeg ontdekten de wachten onze patrouille en smeerden hals over kop de sawa’s in. Geen kop meer te zien, wel een grote voorraad levensmiddelen, rijst, geiten, schapen, eenden en ganzen, bedden voor ongeveer 15 man en borden en glazen.

De vastgebonden dieren werden losgesneden, rijst, borden en glazen eruit en de twee huizen in de fik. Daar komen ze in ieder geval niet meer terug. Dat was een heel eind Tjikampeh gebied in.

Eerst eten, de rest van de ganzensoep, rijst en eitjes en pap, de riem moest erbij los. Even met K. schaken.

 

Niks anders dan een opsomming van mijn doen en laten

Vaak vraag ik me af weet je dan niks anders dan een opsomming van je doen en laten te schrijven? Er zijn zoveel problemen om over te schijven. Vrouwke, ik weet het niet, ik draai in een cirkeltje rond. Ik wilde dat ik zo kon schrijven als jij. Ik weet hoe hard ik je nodig heb om me te helpen. Jij bent mijn grote steun die mij telkens weer moed geeft.

 

Toekomstplannen

Ik zou graag plannen met je bespreken over onze toekomst, maar alles is zo vaag. Wist ik maar wat ik wilde, verven zoals vroeger heb ik geen zin in. Knecht bij vader wordt ik zeker niet. ‘k Wil vrij zijn. Het is vaders zaak en stel dat wij daar ook nog eens van rond moeten komen dan wordt de soep wat dun. Neem ik de zaak over, wat moet vader dan met zijn huisgezin? In het gunstigste geval kan  hij  hun brood bij mij verdienen maar dan komt de winter en dan moet ik hen ontslaan?

Ik voel er bitter weinig voor en jij nog minder hè?

En wat ik anders moet doen weet ik niet. Ik heb geen schoolopleiding en ze kunnen me nergens voor gebruiken. Hier leren heb ik geen puf voor, daar komt niets van terecht. Ben blij dat ik geen problemen heb met middenstandsdiploma en vakbekwaamheid. Ik reken erop dat het weer op verven komt en dan voor 100%.

Raard lijkt me niks, dat weet je schat. Vader redt het wel maar voor uitbreiding is geen ruimte. Daar komt bij dat ik met een hoop mensen niet kan opschieten omdat ze voor een dubbeltje goedkoper naar Dokkum fietsen voor een behangetje of potje verf. De verver is goed voor de koeienruitjes in de stal voor 30 cent. Als schildersbedrijf kunnen we het beter ergens anders proberen. Ik heb nog wel het idee om opzichter bij een grote rijksinstelling te worden, waarbij ik dagelijks thuis kan zijn.

 

De toekomst lijkt niet rooskleurig, een goeie communist is een dooie communist

Een lange onderbreking. We hebben na zitten kletsen over de toekomst en politieke mobilisatie. De toekomst lijkt niet rooskleurig. Europa met een politiek leidende functie heeft afgedaan. Het Britse rijk is aan handen en voeten aan Amerika gebonden en laat de kolonies schieten. De zware industrie van Engeland wordt over geplaatst naar Afrika. Het reisje van het Engelse koningshuis was niet alleen een pleziertocht. West Europa komt hoe langer hoe meer onder druk van Rusland. Amerika tracht met het Marshall plan de volken aan zich te binden.

Het gaat straks om de grote wereldmachten USR en USA. Amerika is een democratisch land en begint dus geen oorlog tegen Rusland. De Rus geeft de eerst klap en die vangt West Europa op. Engeland heeft de schaapjes op het droge in Afrika. Wij zijn de klos. Uiteindelijk wint Amerika de oorlog omdat Rusland net als Duitsland economisch lamgeslagen wordt.

Mogelijk dat de atoom hier ook een rol in speelt. De internationale atoomcommissie is een wassen neus, net zoals de Volkenbond voor de oorlog en de Veiligheidsraad en dergelijke instellingen.

De demobilisatie geeft grote problemen maar het zal wel loslopen. Je wordt op het paard gezet maar moet wel zelf rijden. Met andere woorden je wordt geholpen maar moet wel voor de volle 100% meewerken. Het woningprobleem is ook onoplosbaar. Veel jongens willen straks trouwen en krijgen geen huis.

Er is gelukkig gebrek aan werkkrachten maar het leger geeft heel weinig geschoolde werkkrachten terug. De meeste jongens hebben nog niets geleerd. En aan geschoolde arbeidskrachten is juist grote behoefte. De categorie die denkt er wordt voor me gezorgd, laat roosje maar zorgen, heeft straks ook nog grote moeilijkheden.

Dan het communistisch probleem. We zijn tot de conclusie gekomen dat er maar een goeie communist is en dat is een dooie, net zoals een rampokker hier, als die dood is is het ook een beste kerel. Eentje opperde dat we in Holland maar op de communisten moesten jagen net zoals op de bandieten hier. Er zit wat waars in. Hoe een mens ooit communist kan worden snap ik niet, zie Rusland! De mens wikt, god beschikt.

Laten wij dicht bij elkaar blijven schat.

 

De moffenmethode, sadistische vermaak van ribben kapotslaan en het onder gejoel vernielen en in brand steken stuit mij tegen de borst

Gister op nachtpatrouille, 6 km langs de spoorbaan en toen 2 km langs een blubberpad. We werkten samen met Soekamandi, zij kwamen van de andere kant. We hebben het dorp omsingeld en de huizen doorzocht toen het licht werd. Bijna iedereen was er al weer tussenuit geknepen. Er werd banjak geschoten op kerels die de sawa’s indoken, eentje moest het met de dood bekopen. Volgens mij was het niet nodig en hadden ze hen wel anders te pakken kunnen krijgen.

De algemene stelregel is dat je niet direct opruiming hebt op de 45 miljoen mensen. Het doet me vaak aan de moffenmethode denken.

Een knaap is meegenomen door de patrouille van Soekamandi. Enkele kerels werden ter plekke verhoord op de gebruikelijke manier, geen succes. Bij het doorzoeken van een huis vonden we schroefbouten van de spoorbaan. Voor de ltn. het bewijs dat het huis in de fik moest.

Ik kan er niks aan doen pop maar dat sadistische vermaak van ribben kapotslaan en het onder gejoel vernielen en in brand steken stuit mij tegen de borst. ‘k Ben helemaal niet zo zachtaardig maar laten ze het op een andere manier doen. Heb nog een paar geiten onder het brandende huis vandaan gehaald en bij de buren in veiligheid gebracht. Om 4.00 uur gingen we weg, om 8.00 uur waren we klaar en zaten we te wachten op een klein stationnetje op de trein van 9.00 uur. Ik heb geen schot gelost, mijn voeten waren nog droog en we zagen eruit alsof we door de modder gesleept waren.

Mandieën, paar sneetjes brood en onder de klamboe tot 13.00 etenstijd. Daarna weer in bed maar het slapen wou niet. De hele middag regen, wat gelezen en de DDT-spuit gerepareerd.

 

Brand bij T en P

Er kwam hier een van de heren uit de onderneming van T en P per lorrie aan met het bericht dat er in het Zuid-westen huizen van de onderneming in brand worden gestoken. Met de ltn. en vier soldaten erop af. Zo ver mogelijk met de motorlorrie gereden en toen nog een paar km.  De boeven waren natuurlijk allang weer vertrokken. We tippelden verder door de grote rubberbossen, heuvel op en af. We kwamen voor een kali zonder brug, schoenen en sokken uit en zo erdoor. Gelukkig was het niet diep en konden we net droog blijven. De overkant was blubberig en we zakten er tot de knieën in. Met de schoenen in de hand kwamen we bij een kampong om onze voeten te wassen. Het was een vermakelijk gezicht.

Een van de soldaten zag vier kerels door de sawa’s aankomen, het leek verdacht. Hals over kop de sokken en schoenen aan en verdekt opstellen. Een van ons gaf zich te vroeg bloot en een van de vier nam de benen met z’n grote klewang, er achter aan maar er was niets meer aan te doen in het  gras van een meter hoog. De drie anderen pikten we in de kraag en het bleek een goede vangst.

Eentje is sergeant van een bende die hier opereerde met twee hulpjes. Ondanks de harde klappen en schoppen kwam er weinig uit.

Langs sawadijkjes, blubberpaadjes en kampongs terug. Onderweg nog een paar huizen die slaapplaatsen van de heren bleken te zijn onderzocht en afgebrand. In een kampong djeroeks gegeten, een soort grote sinaasappel, aan kampwater waag ik me niet. Het werd maar niet droog en en we gingen weer verder. Het was pikkedonker, de gevangenen waren aan een touw vastgebonden. De serg. wist zich ongemerkt los te maken en ging er in een kampong vandoor. We zagen geen hand voor de ogen en hadden ook geen lamp. Achtervolgen was zinloos.

Toch een flinke vent om er tussenuit te knijpen. De jongens hadden hem direct maar dood willen schieten, wat wel zo verstandig geweest was. Ik hoop maar dat hij zijn lesje heeft geleerd en z’n oude werk weer oppakt in plaats van te rampokken. Langs het spoor ging het makkelijker al waren de bruggen lastig voor sommige jongens, de bielzen waren glad en de bruggen hoog. Het gaat altijd goed schat.

 

Ontsnapte gevangenen

Van de gevangenen die wij namen is niemand meer over. De eerste dook de sawa’s in, de tweede kneep ertussen uit in een kampong en de twee anderen zijn ontsnapt. Ze wisten zich door het dak heen te werken. We hadden er prikkeldraad onder stroom tegenaan geslagen. Om 5.30 uur gaat het licht uit en is ook het prikkeldraad stroomvrij. De wacht kruipt onder de klamboe en er is tot 7.30 uur bijna geen leven in het kamp. Daar hebben ze gebruik van gemaakt.

Het prikkeldraad was op een hoek losgetrokken, de dakpannen gelicht, leve de vrijheid. Ze waren al ten dode opgeschreven.

 

De knuppel staat zeker al klaar

Ik was om 6.00 uur met de trein naar W. gegaan, het was fris en ik kroop lekker bij de machinist achter de ketel. Vrij eenvoudig om zo’n zware locomotief aan het rollen te krijgen, kraan open en hij rijdt, kraan dicht en ’t beestje stopt. De machinist hing buiten de machine om te kijken of er geen stukje rails miste maar niets aan de hand.

De ltn. belde me op, zo vuile drukker, hoe lang blijf je nog onder water, was het eerste wat hij zei. Ik lachte en toen had je hem moeten horen, er zwaait wat voor je als je terug komt waarop ik zei, de knuppel staat zeker al klaar. Waarop gegrom klonk en een klap op het toestel, de verbinding was verbroken. Niks meer van gehoord.