Verlof in Bandoeng

Bandoeng, ik ben hier razend onwennig

Hoe hebben mijn schatten het vandaag? Ik laat je deze week een beetje in de steek. Ben je echt gelukkig, heb je nog goede moed ondanks deze briefjes van mij die je niet helpen? Zeg hier niks op poppie want het is zo. Je leest niets anders dan over mijzelf en hoe ik mij hier vermaak en telkens bij al het moois denk, konden wij hier maar samen van genieten zoals zovelen hier.

Lieve lievelingen van mij!!! Schattebout ik ben onwennig, al die verliefde paartjes hier in Bandoeng bezorgen mij hartzeer. Ik heb een razend verlangen naar jou, geef mij snel een dikke tút! Zo nu is het goed hoor. Heb eerst je brieven en de kranten opgehaald, ik wilde ze bewaren voor hier maar onderweg kon ik mij niet langer bedwingen.

 

Samen uit samen thuis

We hebben met z’n vieren afgesproken dat wij de week gezamenlijk zo aangenaam mogelijk doorbrengen, samen uit en thuis. Ik weet niet wat ik het eerst en laatst zal schrijven, ben zo ongedurig maar kom wel weer tot rust hoor pop. Het is ook zo’n grote verandering na een jaar in de rotzooi te hebben gezeten.

Wij gingen de stad in maar dat verveelde al gauw, we liepen met de ziel onder de arm. We doken de bios in, een werkelijk aardige film. Daarna dronken we ergens wat limo en was het alweer etenstijd.

’s Avonds een fijne wandeling gemaakt in de directe omgeving en toen het donker werd hielden we krijgsraad hoe wij de avond door konden brengen. We konden niks anders vinden dan weer een filmpje pikken. Twee films op een dag heb ik van mijn leven nog niet gezien en ik heb er de eerste dagen ook wel genoeg aan. We willen alles zien maar weten nog niet goed waar we moeten zijn en lopen van hot naar haar.

Heb vanochtend ook een papier laten opstellen dat wij hier met verlof zijn anders ben ik bang dat ‘niemand’ weet waar we zijn. De halve ochtend gezocht naar het bureau waar we hiervoor moesten zijn maar het leverde een mooie tocht met de stadsbus op. We roken allemaal Engelse sigaretten, banjak duur maar lekker!

Onze verdere uitstapjes zullen we wat georganiseerder aanpakken. Er is een wagen beschikbaar voor alle verlofgangers hier, 45 man, en die brengt ons naar het zwembad buiten de stad. Het ligt in een prachtomgeving. In Holland zouden ze jaloers zijn op zo’n mooi zwembad, heerlijk dat kristalheldere bronwater. We hebben er een paar uur doorgebracht en ik heb foto’s gemaakt.

 

 

 

 

Watertanden maar tida ada wang, IM no money

Daarna de stad weer in, winkels bekeken en het water liep me van de tanden bij het zien van al die mooie spullen. Ik zag zulke mooie cadeaus voor m’n Nanni, een fijne lap stof, mooie schoenen, schitterend fijn zilverwerk, wat voor Pim en Bé. Nee hoor, ik mag er alleen naar kijken want tida ada wang (IM no money). Ik heb twee fotorolletjes mee en de ene na de ander vroeg 75 ct voor het afdrukken maar ik vond uiteindelijk iemand die het voor 40 ct doet. Een foto laten maken is hier heel duur. Je moet nog even wachten op een foto van mij en moet het zolang met de kleine kiekjes doen. Per drie stuks kost het f 25,- en een enkele foto doen ze niet. Ik was woest op die rijke stunt Chinezen, heb het overal geprobeerd maar ze concurreren niet onderling.

Veel winkels in en uit en afgepingeld, nog te duur, weglopen en bedankt voor de moeite, zie maar dat je je waar kwijtraakt. Ronddwalen in de stad doen we niet meer want iets kopen kan niemand van ons. Het loopt meestal uit op een gezellig zitje met muziek, iets drinken, limo, koffie voor mij.

 

De verleiding van vriendinnetjes weerstaan

Het valt me mee dat de jongens niet achter de meisjes aanzitten. De halfbloedmeisjes zijn werkelijk aardig om te zien en als je ’s avonds rondloopt zie je talloze verlofgangers met een meisje aan de arm. De jongens worden hier wel op de proef gesteld hoor en velen die verloofd of zelfs getrouwd zijn kunnen de verleiding van zo’n vriendinnetje niet weerstaan.

Voor vrije jongens is er niets op tegen. Maar het is als overal elders, met goede meisjes kom je niet in aanraking, die vind je niet op straat of in de dansgelegenheid. ‘Slechte’ meisjes daarentegen kom je overal tegen en de jongens kunnen na het moorddadige werk na afloop weer bij de dokter aankloppen met een geslachtsziekte. Ik kan er weinig van zeggen schat, ik begrijp het best. De meeste jongens zitten net als wij maandenlang in de rimboe waar ze alleen wijven in jute zakken zien. Zijn ze dan na een jaar harde dienst een week met verlof, zien ze een aardig gezichtje, een goed en vlot gekleed mooi figuurtje, dan komen al die opgekropte gevoelens naar boven. Die zoeken op verschillende manieren een uitweg, vaak met een wrange nasmaak.

Wij zagen een werkelijk leuke muziek- en dansfilm, dronken een bakje koffie bij De open deur van het Leger des Heils. Er zijn hier wel meer cantines,  bijvoorbeeld de Oranjeclub. Iedere soldaat moet daar stevig in zijn schoenen staan. We dronken een glas bier en waren slap van de lach om een paar komisch dronken soldaten. Laat ze maar plezier maken, beter dan met zo’n lief hoertje mee.

De volgende dag gingen we naar het vliegveld Andir waar de vliegtuigen als duiven in en uitvlogen. Bij de parachuteafdeling kregen wij een mooie uitleg. Een fijne dag.

 

Tocht door de bergen, we hebben hand aan hand over de rand gekeken

We hebben in gezelschap van nog andere militairen met de auto een bergtocht gemaakt. Ik heb eerst met de chauffeur zitten bakkeleien. Ik wilde het zeil eraf hebben want de wagen was potdicht, in zo’n donkere apenkooi is het benauwd en zie je niks. Dan liever het risico van een plensbui. Ik kreeg mijn zin en we hebben het kleed er helemaal afgehaald.

We klommen via zigzagweggetjes steeds hoger en hoger en na iedere kromming weer een prachtig panorama. Langs diepe ravijnen met bruisende kalis. We stopten op het hoogste punt bij kleine watervallen. Sommige storten wel 80 m de diepte in langs de bijna loodrecht oprijzende bergwand. We bekeken een grot. Jammer dat we geen zaklamp bij ons hadden, het was te gevaarlijk om zonder de grot in te gaan. Het was een prachtig gat met grillige, hoekige, veelkleurige pilaren. Daarna daalden we af in het machtig diepe ravijn.

Kruipen, glijden, vastgrijpen aan slingerplanten en prachtig bloeiend struikgewas. Beneden een schitterend kristalheldere kali die met razende snelheid over de machtige rotsblokken en keien stroomde. We zijn van rotsblok op steen springend nog verder naar beneden gegaan tot we bij de diepe afgrond waren waar het water 80-90 m naar beneden donderde. We hebben hand aan hand over de rand gekeken, een machtig onvergetelijk gezicht.

 

Open sluis, razendsnel stijgend water

We gingen net op tijd terug. Het water steeg razendsnel, we moesten nog een meter of zes door water waden waar wij eerder nog droog over kwamen. Vermoedelijk is er in de bergen een sluis van de irrigatiewerken opengezet want het water werd ineens vuil en steeg snel. We konden nog net ons startpunt bereiken anders hadden we dwars door het dichte struikgewas een weg moeten banen tegen de steile helling op. Het was een hele klauterpartij om weer boven te komen.

Op de weg terug keilde mijn fototoestel uit mijn zak zo op straat en werd helemaal platgereden door een volgende wagen. Gelukkig zat het in een dikke leren etui en zat er alleen een grote deuk in. Ik heb het volle fotorolletje eruit kunnen halen en met een combinatiesleutel van de chauffeur net zolang geprutst dat het toestel weer in orde was. Stel je voor!

 

Met een brikje en een hitje, vlassen op koffie bij een burgergezin

Met een brikje en een hitje naar een plantsoen laten rijden en daar rondgewandeld en wat gedronken en met de stadsbus weer terug. Met drie jongens naar de kerk, de vierde is RK dus die ging z’n eigen weg. Mooie preek maar ik was in Friesland. Vlaste op koffie bij een burgergezin maar niemand vroeg ons, toen gingen we maar weer naar de Open deur, toepasselijk niet?

 

Veestapel van 1000 koeien over een afstand van 2000 mijl verkassen, Australië bereidt zich voor op de Jap

Mooie film gezien over de voorbereiding in Australië op de komst van de Jappen. Fabrieken langs de kust werden ontmanteld en verplaatst. Wat te doen met de veestapel, alles slachten en geen biefstuk achterlaten voor de Jap. Behalve een boer die met zijn gezin en zes trouwe mannen zijn veestapel van 1000 koeien en een stel paarden over een afstand van 2000 mijl (van Londen naar Moskou), over bergen, door woestijn en bossen, verkaste. Allemaal problemen en een opbloeiende liefde tussen een van de mannen en de oudste dochter. Zo’n film vind ik prachtig omdat het echt gebeurd is en ik mij de moeilijkheden goed kan voorstellen.

Daarna naar een dansgelegenheid met veel militairen en zwartgelokte Janny’s, drank en muziek. Na een ijslimo en een paar dansen gezien te hebben en schuifelende meisjes bekritiseerd te hebben, hadden wij genoeg van dat gedoe.

 

Friese boerderij, een halve liter melk per dag, net als in de oorlog

Wij wilden naar de sterrenwacht maar die was dicht. Toen zijn we naar een Friese boerderij gereden. Het was een groot complex met stallen en echt Fries vee. Het deed me goed om die zwartbontjes weer te zien. Ze zagen er goed en schoon uit. Ze staan het hele jaar op stal en krijgen olifantengras en krachtvoer (mais, pindakoeken en kokos). De melk brengt f 1,50 op en gaat naar de hospitalen.

Het bedrijf heeft veel schade gehad in de TNI-tijd, de extremisten hebben veel geplunderd en beschadigd. Ik heb de oude Gelderse boer het hemd van het lijf gevraagd. De stallen zijn uiterst zindelijk, elk poepje wordt meteen weggehaald door het inlands personeel.

Volgens de boer kunnen inlanders niet melken en zitten ze maar wat te spiezeljen. Het melken wordt voornamelijk door baboes gedaan. De meisjes zien er keurig uit in hun witte melkersschorten en witte mutsen. Ze maken de uiers schoon met handdoeken. De melk wordt meteen gewogen. Melkcontrole is er niet dus het vetpercentage is niet bekend.

De stallen hebben een dubbele rij koeien en de beesten staan met de koppen naar de buitenkant. De boerderij heeft nu weer duizend stuks vee en er worden ieder jaar 90 stuks bij gefokt. De laatste 10 jaar hebben ze geen fokstier uit Holland. De melkproductie is lager dan bij ons maar toch nog behoorlijk.

Het bedrijf is nog maar net rendabel en er moet weer heel wat opgeknapt worden aan de stallen en aan de landerijen. Door gebrek aan personeel en materiaal gaat dat heel langzaam. De oude boer was heel gemoedelijk en gaf alle uitleg maar was blij dat wij weer opdonderden want zijn beesten werden onrustig en hielden de melk vast. Volgens hem.

Een glas melk voor ons kon er niet af, wij hadden ons al om de mond gelikt bij het vooruitzicht. Hij kreeg maar een halve liter per dag voor zichzelf, net als wij in de oorlog thuis. Die halve litermaat viel erg groot uit, anders zou het ook een sufferd zijn.

De boerderij ligt prachtig tussen de bergen. Op de terugweg kwamen we in een mist terecht, we waren blij dat we heelhuids terugkwamen.

 

Een EM speldje voor jou, Expeditionaire Macht wil zeggen brengers van recht, veiligheid, vrijheid en geluk

 

Ben blij dat het verlof bijna om is. Niet dat ik mij niet vermaak maar ik verlang naar jouw brieven die in Soekamandi op mij wachten.

De jongens hadden vanochtend geen puf en brachten de heerlijke ochtend slapende door. Ik ben in m’n eentje gaan wandelen in de prachtige villawijk maar ik wil samen met jou wandelen, m’n arm om je heen en je af en toe even stijf tegen mij aandrukken en je midden op straat een zoen geven en iedereen mag het zien.

We hebben een mooie week gehad schat, ik wil het nog best een keer overdoen. Als ik weer verlof krijg ga ik weer naar Bandoeng.

Voor jou heb ik een mooi klein EM speldje gekocht, dat stuur ik je pop en dat moet je dragen dapper soldatenvrouwtje van mij.

Daar heb je recht op. Jij hoort ook bij de EM die hier haar sporen verdient onder moeilijke omstandigheden. EM wil zeggen brengers van recht, veiligheid, vrijheid en geluk. Later koop ik er nog zo’n klein speldje bij, ze kosten maar f 1,50.

 

Sommigen lopen erbij als een kerstboom, een grote zwendel

Je ziet jongens die je op eerste gezicht voor een generaal houdt. Prachtig lichtkaki uniform, behangen als een kerstboom. Zo’n uniform wordt niet door het leger verstrekt en kost plus minus f 120,-. Dat kan niemand van zijn maandsalaris bekostigen, dus moet er op een andere manier geld komen. Sommige chauffeurs verdienen aan een rit f 500,- aan de Chinees door smokkelwaar te vervoeren. Het is al net zoals vroeger, een grote zwendel.

Ik hoop buiten die dingen te blijven dan hoef ik mij later nooit verwijten te maken. Toch moet ik zien of ik met al het extra gereedschap dat ik heb verzameld een handeltje kan doen en die f 60,- voor de rijst uit Soekamelang pikken ze mij ook niet meer af, wat de kapitein ook beweert.

 

Harde tronies, we stappen wel even binnen zoals we dat in de kampongs doen

Snel door naar de Chinees die mijn fotorolletjes ontwikkelt. Een van de twee filmrolletjes was niet goed en hij zei dat wij dan om 19.30 uur terug moesten komen maar dan zouden wij in de bios zitten. Dan moesten wij maar de volgende dag terugkomen. Nee knaap zei ik, dan zijn wij al weg. Je zorgt maar dat de foto’s om 20.30 uur klaar liggen, ik probeerde het hem duidelijk te maken. OK, dan moesten wij maar aankloppen.

OK boy en als je niet opendoet stappen wij wel even binnen zoals wij dat in de kampongs doen. Toen wij na de film aankwamen was de winkel nog wel open en liepen er vijf Chinezen rond. Ik denk dat onze Chinees een beetje bang was voor dat stelletje van vier met hun veldpetjes en harde tronies. Hij moest eens weten dat ik geen kip kwaad doe.

 

Klompen en voor ’49 thuis

Ik heb nog iets op mijn verlanglijstje, een paar sterke klompen, dat is hier in de regentijd wel handig. Wat een idee hè, een soldaat in Indië op klompen.

Ik heb nog altijd hoop liefste dat ik voor ’49 thuis kom. Als de bespreking tot een goede oplossing leidt en er troepenvermindering komt. Maar als het nodig is dat de troepensterkte op het huidige peil blijft dan wordt het niet eerder dan begin ’49. Het lijkt zo ontzettend lang snoes en het vliegt mij soms aan maar als wij voor elkaar gespaard blijven kunnen wij het aan.

 

Vliegdoop op de valreep in tweemotorige bommenwerper boven Bandoeng

De ochtend van vertrek ingepakt. Een aantal verlofgangers was nog niet naar het vliegveld geweest en wilde dat graag zien. Wij met z’n vieren ook nog maar een keertje mee. Met de gekke kop informeren naar een mogelijkheid om te vliegen en laat die vriendelijke luitenant nou zeggen wacht maar even, jullie gaan straks de lucht nog in. Een kwartiertje later zaten we met z’n zessen in een tweemotorige bommenwerper 6000 voet boven Bandoeng en vlogen we met een vaartje van 350 km/h tussen de wolken! Onze luchtdoop, zo mooi schat!

Ik kan het je niet beschrijven Kanne. Ik probeer het later.

Wij konden niet op tijd terug zijn maar deze gelegenheid konden wij niet laten schieten. We moesten vier uur lang wachten op een wagen van Pamanoekan naar Soekamandi en we waren blij om weer terug te zijn. Het was een vermoeiende maar fijne dag! Om 22.00 uur waren we binnen en ik heb jouw brieven gelezen!

 

 

Heerlijke thuiskomst in Soekamandi, zes brieven

Gisteravond een heerlijke thuiskomst, er lagen zes brieven op mij te wachten. Dank Jank, ik weet niet hoe ik het moet schrijven maar myn wyfke wit it wol. Je hebt me weer zoveel geluk en moed gegeven.

Jij hebt mij weer geleerd wat moed is en ik zal mij weer vermannen.

Ik ben een sufferd poppie. Ik heb er niet aan gedacht om jou een speciale kerstbrief te sturen, ik weet dat je daar naar verlangde. Ik heb een hele week voor mijzelf gehouden en je alleen maar een paar onwennige krabbeltjes gestuurd waar je weinig aan hebt. Geef mij maar op m’n kop.

Toch heb ik een verrassing voor je en dat is een foto van saja. Zelf vind ik hem niet mooi, mijn ene oog is half dicht door de felle lamp, een beetje grimmig maar niet voor jou!

 

 

Voorbereiding voor kerst

Samen met wat jongens ben ik druk bezig met de kerstversiering, in een groot gebouw waar kerst gevierd wordt. We hebben het eerst schoongemaakt en daarna wat gezelliger gemaakt met in beslag genomen sarongs. Er is een mooi hoekje met de grote leestafel waar een smal bankje boven op staat, sarongs gedrapeerd, de kerstpakketten staan daarop uitgestald. Het lijkt net een etalage. Later brengen we nog wat groen aan want dat verlept zo snel. Op de terugweg van Bandoeng hebben we in de bergen wat dennenboompjes gekapt voor in de cantine. We versieren verder met grote palmboombladeren van wel twee meter en ander groen.

 

 

Kerstpakketten bij kaarslicht

De grote palmtakken vastgespijkerd en kaarsen in de dikke nerf gedraaid. Heb een kerstpakket uitgepakt en uitgestald. Een Sanovit superbrood, de kok blijft met z’n brood zitten. Een blik met ronde sportkoeken, een klein rond blik met ikweetnietwaterstaatniksop, een dikke plak Tjoklat, een rolletje Faam pepermunt, een Neeltje Newin kalender, foto een stuk scheerzeep en scheermesjes, een foto van het prinselijk gezin.

Op mijn pakket staat de naam van mevrouw Keller uit Rotterdam. Ze heeft er geen brief bij gedaan maar ik zal haar een krabbeltje sturen hoor. Verder kwam er vandaag voor iedereen nog een pakje Hollandse shag met vloei, dat heb ik er ook tussen gelegd. Hier en daar nog dennentakken met kaarsen.

Ik kon nog net van te voren een boterham naar binnen werken maar er was geen tijd meer om te mandieën en te scheren. Snel een schone broek en shirt en gauw naar de cantine, de jongens waren er allemaal al. Ik heb de tien kaarsen – meer mocht ik niet gebruiken – aangestoken en het licht uitgedaan. Het was werkelijk een mooi hoekje. De kapitein B. hield een korte toespraak en wenste ieder plezierige feestdagen en deelde de kerstbrieven uit. Jammer dat er niet voor iedereen eentje was. Ik wist dat er een voor mij bij was, je had het al verklapt en ik nam gister zelf de post mee uit Pamanoekan en kon er haast niet afblijven. Ik wist nog niet van je fijne verrassing die er in zat.

 

De kapitein vertelde dat de majoor C. een ontzettend aardig briefje van mevrouw Bruinsma had gekregen, wat hij zeer op prijs stelde, hij bracht zijn hartelijke dank over. Fijn van je snoes. Daarna deelde de kapitein de kerstpakketten uit, alles bij kaarslicht. Toen iedereen zijn pakketje had ging het licht aan en ik opende jouw kerstbrief en kreeg de kriebels omdat ik iets stevigs voelde. Mijn hart stond bijna stil toen ik jouw foto eruit haalde en ik bleef er naar staren midden tussen de anderen. We zaten met de kapitein, de luitenant, K, de opper met z’n vriendin (later meer) en ik. Allemaal moesten ze de foto zien en de opper keek nog het langst. Alleen K. kwam er eerlijk voor uit, kerel wat heb jij een lief vrouwtje. Toen je brief gelezen en naar de kamer en heerlijk met jou praten. Je weet het.

Jank!!!! Liefste, ik kreeg net jouw kerstbrief met jouw foto. Lieveling hoe moet ik je danken, ik kan het niet, ik ben zoo blij, zoo gelukkig. Nan wat zie je er heerlijk uit met je lieve ogen waar de liefde voor mij uitstraalt. Schat wat moet ik schrijven, ik zit de hele tijd naar jou te kijken. Wat ben je mooi! Ik kijk naar je foto Kanne,

leafde, myn eigen wyfke, ik zeg het hardop en knijp mijn vuisten en tril van geluk. Je overstelpt me met je diepe zorgzame heerlijke liefde, ik drink je brieven en kan al je lieve zorgen haast niet verwerken.

Ik heb je zoveel te vertellen dat ik niet weet waar ik het eerst aan zal beginnen. Wat zit je haar mooi, dwaas dat ik dit steeds schrijf of niet hè, ik mag jou alles schrijven wat ik denk of voel. Ik zit zo te genieten, ik kan er geen genoeg van krijgen om naar je foto te kijken. Het is niet overdreven, het komt uit de grond van mijn hart.

 

Geknoei met kerstpakketten, laat ze één keer met ons praten

In de krant lees ik een stukje over ongewoon gedoe met 12.000 kerstpakketten. Dat maakt mij zo razend. Het gaat over de verzendactie van Smit en van der Wal voor de militairen. Indische producten ingekocht en verzonden naar Holland. Je weet dat ik er ook aan meegedaan heb. Ik heb je toen opgegeven wat je kreeg. Ik weet het niet meer precies maar het was ter waarde van f 68,- inclusief verpakking en verzendkosten. Daar wordt nu in Holland mee geknoeid en een hoop van onze spullen zijn verdwenen. Er wordt geklaagd dat het gewicht bij aankomst niet klopt en dat er teveel gevraagd wordt voor onkosten. Laat die schurken één keer met ons praten. Zijn wij daarvoor zuinig geweest.

Als jij het binnenkrijgt controleer en weeg alles en schrijf het mij schat. De sergeants majoor Smit en van der Wal schijnen zelf ook niet bonafide te zijn. Ik hoop er gauw meer over te horen. Ik hoop bij de administrateur gewaar te worden wat jij precies moet krijgen. Stom dat ik alle papieren al heb weggegooid. Wie houdt er nu ook met zoiets rekening.

 

Kerstnacht 24 december 1947, zo hij doet is goed. Mocht ik dat echt eens voelen

Vrede op aarde en in mensen een welbehagen. Niet een wereldse vrede, zo heeft god het niet bedoeld, maar vrede voor de ziel die zonder Jezus verloren is. Zullen wij dan nu samen danken schat? – er volgt een heel gebed -.

Kerstfeest betekent voor zovelen niets meer dan twee dagen zoveel mogelijk pret maken. Wij mogen en moeten feest vieren maar feest om Jezus, die tot ons gekomen is.

Tijdens het versieren werden er op de radio kerstliederen gezongen. Ik moest meezingen. Stille nacht en dat deed mij zo goed, de goede stemming kwam terug. Ik weet dat jij voor mij bidt dat god mij echt het licht van zijn kerstfeest wil geven. Ik bid straks nog voor een gezegend kerstfeest voor jou en de kinderen, dat hij dicht bij jou wil blijven. En ik dank voor de moed en het geluk dat jij van het gebedsleven van hem krijgt. Wat zal ik nog meer schrijven.

Nog een paar dagen en dan begint het nieuwe jaar. Hij heeft ons alles gegeven wat we nodig hebben en ons voor elkaar gespaard zodat wij voor elkaar mogen leven. Zullen wij bidden dat hij ons ook in het nieuwe jaar genadig wil zijn? Zo hij doet is goed. Mocht ik dat echt eens voelen lieveling.

Ik ga nu slapen. Memmi, Wijnzen en Betsche, gods zegen bid ik je toe. Geef onze schatten zachte koeskes en warme túten, groet pake en beppe en wens allemaal een gezegend nieuw jaar. Voor jou alles liefste wat in mij is. Nacht schatten. Heilige nacht, grote blijdschap ook voor ons.

 

Kerst 25 december 1947

Heb je een goede kerstdag, ben je gelukkig, voel je de blijde boodschap? Hoe waren onze hummels? Lief hè memmi? Heb je je eenzaam gevoeld? Ik niet, wel een groot verlangen maar ik voel je nabijheid.

Met een stel geschikte jongens hebben we de grote zaal verder versierd. Tafels en stoelen aangesleept voor 80 man. Grote palmbladeren aan de muren gespijkerd, baboes er op uitgestuurd om bloemen te zoeken. Het is werkelijk mooi geworden met al dat frisse groen en mooie bloemen. De dennenboom met kaarsen erin heeft de primeur. Met wat dennengroen en kaarsen nog een mooi hoekje gemaakt. We hebben de in beslag genomen sarongs ook als tafellakens gebruikt. Op iedere tafel twee limoflesjes met bloemen. Het was op tijd klaar.

De eerste avond was voor de katholieken en een deel van de mannen en de tweede avond voor de protestanten en een deel van de mannen. Ze wilden me voor de eerste avond ook mee hebben en dat kwam goed uit want er was niks te eten en ik had honger.

Ik voelde mij er niet zo thuis en stapte nog voor de koffie op. Morgenavond ben ik er de hele avond bij natuurlijk. Ik hoop dat we dan ook een gezellige avond hebben met iets meer kerststemming maar ook weer geen saaie bedoening, dan heb ik weer liever zoals het nu was.

 

Kerst, 26 december 1947, als je te vaak dronken bent moet je je een slag voor de kop geven

Eerst was ik bang dat de avond in het honderd zou lopen want er kwamen veel meer dan de vorige avond en ik had niet genoeg zitplaatsen. De opper was de hele dag in de weer met z’n nieuwe vriendin die hij nu een tijdje kent en met bij burgers. Lazarus was hij dus daar hadden we niks aan.

De opper H. van de Staf opende met een toepasselijke toespraak, waarna we kerstliederen zongen. Het was mooi, onze gedachten vlogen naar huis want wij zijn één. Een declamatie van een hospik en een kerstpreek van de dominee. Ook de majoor zei nog een woordje.

Na de soep kwam de opper met z’n vriendin en een stel burgers en een stormvracht jenever, handen schuddend. Hij hield een toespraak waar geen touw aan vast te knopen was maar waar de jongens om gebruld hebben en ik ook. Hij wilde toestemming van de majoor om een openingswoord te spreken terwijl wij al lang bezig waren. Als klap op de vuurpijl wilde hij een ogenblik stilte voor de maaltijd maar ook dat was al achter de rug. Opper H. was verstandig en maakte hem duidelijk hoe de situatie was. Met jou heb ik niks te maken schreeuwde onze opper waarop een daverend applaus volgde. Ik dacht dit gaat mis maar gelukkig ging het verder goed. Hij zwabberde van de ene tafel naar de andere en deed zoals de meeste dronken kerels, banjak plezier maken. Je moest, of je wilde of niet, lachen om die gek.

Als je te vaak dronken bent moet je je bij de eerste gelegenheid een slag voor de kop geven en hard weglopen, dan ben je een kerel. Ik ben hier geen drinker en later thuis ook niet, misschien een enkele keer. Ik weet hoe erg je dat vindt.

Wat heb ik weer gegeten van het kerstdiner, hetzelfde als de avond ervoor. Lekkere soep, aardappelen met appelmoes en een halve gans. Vla met vruchten, chocolademelk, pisang en koekjes na en later nog koffie met gebak. Machtig lekker.

Een burger speelde weer piano. Het dreigde wat saai te worden, een soldaat zingt niet een hele avond kerstliederen ook al zijn ze nog zo mooi. Ik gaf meneer T. een seintje en hij zette het EM lied in.

 

EM lied

Jongens waar gaat dat naar toe

Dat is de zaak van mijnen en oorlog?

We leggen ons daar bij neer

Wij willen dat niet ondermijnen

Want wij worden ingezet overal ter wereld

Dat is onze kracht Expiditionary Macht

 

De stemming zat er goed in. De meeste jongens van andere afdelingen dachten vooraf dat het wel niks zou worden maar iedereen heeft zich kostelijk vermaakt en genoten. K. maakte zich verdienstelijk met verdelen en bedienen. Er was net genoeg. Het valt niet mee om voor 100 man zoiets voor te zetten. De koks hebben eer van hun werk gehad en een driewerf hoera. Zelfs ik werd nog in de bloemetjes gezet. Sommige jongens deden nog voordrachten en er werd veel gezongen, net als de vorige avond. Ik ben er schor van.

Onze pianist zette het Frysk volkslied in en er werd geschreeuwd waar blijven die Friezen nu. Dat liet ik mij niet zeggen en ik sprong naar voren en schreeuwde Fryslan boppe en zette het volkslied in. Toen volgde de rest. Daarna kwamen de Groningers, Drenten en Brabanders aan de beurt maar laten die nu geen volkslied hebben. Tot slot werd er een gezang gezongen, mooi. Opper H. die zijn beste beentje heeft voorgezet besloot de gezellige avond.

Wij hebben nog wat opgeruimd en ik ging daarna meteen naar bed. Niet zoals thuis maar wij hebben voor ons doen een fijne kerst gehad.

 

Wat een bende

De volgende dag de stoelen teruggebracht, de sarongs en doeken verzameld, en het zaaltje gefikst. Wat een bende. Een van de sarongs was in brand gevlogen, van de resten heb ik een tafelkleedje en poetsdoeken gemaakt. Het was geen mooie anders had ik de restanten naar jou gestuurd. Maar ik heb wel iets voor je, een slendang, waar de baby’s in gedragen worden en een hoofddoek, die best als tafelkleedje gebruikt kan worden. Een beetje rampokken hè. Daarna mijn eigen spullen gezuiverd, ik kon niks meer vinden.

De kerstdagen zijn weer afgelopen, we hebben een paar fijne dagen gehad. Ik verlang ernaar te weten hoe jij het had, was je onwennig, voelde je je alleen of was ik dicht bij je?

 

Ter plekke doodgeschoten, kerstfeest, vrede, blijdschap, oorlog, dood, een rare combinatie. Sst poppie

Toen wij feest vierden zaten onze spionnen in het veld en ze brachten veertien mannen en een handgranaat binnen. De kerels worden nu op de gebruikelijke manier verhoord met een knuppel waar je een stier mee dood kunt slaan. Ze halen eruit wat erin zit, brrr, niks voor mij Nan. Sst poppie. Zo ruimt het aardig op.

De patrouille die vannacht om een uur vertrok is na elf uur op pad weer terug in het kamp. Ze hebben een grote kampong omsingeld en de kerels samengedreven op de aloon aloon (soort dorpsplein waar de samenkomsten gehouden worden) De misdadigers waaronder de Loera (kamponghoofd) werden er door de spionnen uitgepikt, zij hadden de namen.

Volgens K. heeft hij (wie, een spion, K. zelf?) ze ter plaatse doodgeschoten en de bevolking er in een rij langs laten lopen. Korte metten. Ik vraag mij af of ik het ook zou doen, ik weet het nog niet snoes. Ik denk het wel wanneer ik voor een situatie sta.

Hé pop wat een somber verhaal, kerstfeest, vrede, blijdschap, oorlog, dood, een rare combinatie. Hoe lang moet dit nog duren?

 

Na oud en nieuw naar Paboearang

Na Oud en nieuw gaan wij ruilen met Paboearang. Heb er niet veel puf in maar het zal wel meevallen zoals tot nu toe steeds het geval is. Het gaat daar ook Spaans toe maar doen we het niet dan krijgen wij hetzelfde gedonder als II-9 RI in Tjkampeh. Wij hebben nog nooit een aanval op ons kamp gehad dankzij onze activiteiten. Ik slaap hier net zo rustig als thuis. Het is zoals opper H. zei, achter alles moeten wij god zien, hij is het die ons bewaart.

De pastoor loopt achter mij langs en doet je de groeten. Moet ik ze van jou terug doen? Je moet ook vaak de groeten van K. hebben maar ik vergeet het altijd door te geven.

Heb gisteravond in mijn krantjes gelezen, ook jouw krantje Open deur heb ik even ingekeken. Ik vind het wel mooi poppie maar als je het abonnement zelf moet betalen wil ik het niet hebben want van echt lezen komt niet veel terecht, zelfs van het Friesch Dagblad niet. Als de kerk of een andere organisatie dat blad niet gratis kan sturen gaat het verhaal niet door. Ik kan hier genoeg Christelijke lectuur lezen als ik wil. Heb een paar keer het blaadje Jonge man gekregen maar nog niet ingekeken. Ik wil niet dat jij daarvoor betaalt.

 

Waar ik dan bij hoor? Ik hoor bij jou schat!!

Je leeft niet te veel in jezelf schat. Een stevige handdruk zegt vaak meer dan troostwoorden liefste. Troostwoorden heb jij niet maar je aanwezigheid is al een troost. Jij draagt je moeilijkheden met mij en verder alleen omdat je ze verder niemand toevertrouwt. Alleen begrijpen, stil meeleven en voelen helpt jou veel meer. Anderen kunnen het zelf niet dragen en moeten het aan anderen vertellen. Hoe komt het dat velen zich bij jou uitspreken? Omdat jij het voelt en begrijpt en bewaart.

Zelf heb je niemand waar je je hart bij uitstort. Jij doet dat alleen bij god en bij mij waar het ook begrepen en bewaard wordt. Waar ik dan bij hoor? Ik hoor bij jou schat!!

Kerels hebben vaak, ik ook, een dubbel vel voor de kop. Van jou heb ik ontzettend veel geleerd en nog steeds schiet ik te kort. Als ik weer thuis komt zal het net zo zijn als toen wij net getrouwd waren, nog mooier, nog dieper. Het is mij nog steeds een raadsel dat jij mij, ouwe knul, als man wilde hebben. Je zit met me en ik wil je nooit, nooit meer kwijt.

 

Rijsthandeltje, kris

Fijn dat je zo over mijn rijsthandeltje denkt schat. De kapitein zal wel zo verstandig zijn zich er verder koest over te houden. De nieuwe luit bevalt best. Het is een kalme knul die zijn weetje weet.

Die kris van mij is ook een kronkelding maar een kleintje. Griezelige dingen hè? Het is een familiewapen waar grote kracht en bescherming aan toegekend wordt. Kleeft er bijvoorbeeld bloed aan dan is zo’n ding waardeloos en verliest zijn heilzame werking. Als wapen wordt het dan ook zelden gebruikt, het gaat als kostbaar relikwie van geslacht tot geslacht over.

 

 

We hebben weer een goede baboe

Onze spullen worden weer netjes gestreken en we kunnen de boel open laten zonder vrees dat er iets mist. ’s Middags komt haar dochtertje van vier mee. In de ochtend gaat zij naar school. Het is een lief meisje en ze helpt haar moeder met eten halen, afwassen en vegen. Ik heb haar een schrift, potlood en gum gegeven waar zij erg blij mee was. Uit mijn kerstpakket gaf ik hen de Neeltje Niwin kalender, net een kinderkalender met die poppetjes.

En de foto van het prinselijk gezin. Ze heet S. en noemt ons oom. Ze is lief, zacht en bleu, we horen geen woord van haar wanneer wij niets vragen. Boetje heeft het druk, krijgt wel eens wat extra’s en al het eten dat overblijft is voor haar.

 

Oudejaarsdag ’47 en nieuw jaar ’48, een heel jaar lang mogen we paffen behalve op oudejaarsavond

Mijn dierbare lievelingen, goedemiddag Nanni, daar ben ik eindelijk weer. Voel even mijn innige zoen en mijn armen om je hals, een gelukkig en gezegend nieuw jaar, dat wij elkaar dit jaar in gezondheid weer mogen zien DV. Wij zijn voor elkaar gespaard gebleven en hebben alles gekregen wat we nodig hebben terwijl wij dagelijks onze lijst van wantrouwen, ongeloof, alles zelf willen en het eigen ik groter maakten. En toch genade ontvangen. Zullen wij ook dit jaar proberen dicht bij god te blijven, dat hij ons en onze kinderen wil leiden. Dit is het beste wat ik je kan wensen. Zullen wij ook dit jaar weer samen vechten? Ja schat ik weet het, dikke túten voor mijn lievelingen.

Heb geen post ontvangen. Ik moet alles weer weten, hoe jij het deze dagen hebt gehad? Heb je echt kerst gevierd en heb je echt moed voor het nieuwe jaar? Ben je gelukkig? Ik heb twee dagen niet geschreven en dat is niks voor mij. Ik vertel je van de laatste dagen.

Oudejaarsdag druk met alles in orde maken voor het gezamenlijk diner. Het was een onderonsje met nog wat heren van de P en T. Twee grote kamers van het officiersgebouw opgekalefaterd en de kantine gezellig gemaakt. s’ Ochtends kwam de dokter met een pestspuitje, een zwaar goedje waar verschillende jongens goed ziek van worden. Ik heb er nog nooit last van gehad

 

’s Middags was er voetbalwedstrijd van de niet-voetballers tegen de staf van Pamanoekan. Ik ben geen trapper dus ook de klos. Laat de staf nu met het wel-voetballersteam komen, wij werden op een behoorlijke manier ingemaakt 5-0. De kapitein deed ook mee maar die was na vijf minuten al buiten gevecht. Hij kreeg een opsodemieter en lag languit met z’n witte pakje in een modderplas met een bezeerde knie. Het terrein was een moeras. Vechten om de bal in zo’n waterplas was vermakelijk, we zagen er dan ook uit als slootgravers. Ik heb m’n best gedaan totdat ik begon te kokhalzen. Ik had het natuurlijk weer veel te gek gedaan. Ik was blij dat het afgelopen was.

Wij hebben van ons drankrantsoen een fles Brandy afgestaan, er is met vruchten een heerlijke bowl van gemaakt. Het diner begon om 20.00 uur. Rijsttafel in plaats van gans en gebakken aardappelen, ook wel lekker hoor. De pittige bowl had al snel z’n uitwerking, het werd een vrolijke boel. De P en T-ers brachten een piano en een elektrische grammofoon mee.

K. en ik hadden van te voren een fles jenever aangesproken. Ik heb me een beetje laten gaan schat, maar was niet dronken.

Bij het diner was er per man een fles bier, dat was voor sommigen te veel. De heren P en T drinken jenever als water en de helft was dan ook bezopen maar pianospelen ging er net zo goed om. Zingen van heb ik jou daar met verschillende voordrachten. Een avond die we in Holland een dronkenmanspartij noemen maar hier is het als soldatenavond op een nette manier goed geslaagd.

De jongens hebben zich kostelijk vermaakt en degenen die werkelijk dronken waren lagen om 22.00 uur al onder de klamboe. De kapitein had opdracht gegeven dat alle mannen nuchter moesten blijven en dat er om 24.00 uur niet geschoten mocht worden. Gek hè snoes, een heel jaar lang mogen we paffen behalve op oudejaarsavond, wat eigenlijk een traditie is.

Het nuchter blijven was om de waakzaamheid niet te laten verslappen, de vijand maakt graag gebruik van zulke gelegenheden. Enfin, die enkelingen hinderde niet.

Klokslag 24.00 uur staande het Wilhelmus gezongen met een donderend hoera en handen drukken met de beste wensen dat we dit jaar thuis mogen zijn. De P en T-ers hebben het doorgezet tot 2.00 uur maar ik vond het welletjes. Dat was onze oudejaarsavond.

 

Patrouille, grammofoonwagen, cabaret. Morgen vertrekken we naar Paboearang

Ik werd om 9.00 uur gewekt voor patrouille. ’s Nachts was er rond Sabang weer rotzooi geweest, beschietingen, wegen versperd, bruggen kapot gemaakt. Met een stel jongens op pad om de weg en bruggen naar Kalidjati (30 km) te controleren. Een goed begin van het nieuwe jaar. Heb onder alle bruggen gekeken maar geen eitjes gevonden. Het was overal rustig.

Er kwam een luitenant met een grammofoonwagen om voor ons een uurtje plaatjes te draaien. De kampongjeugd zat er weer met de neus bovenop. Een paar van onze baboes hebben een liedje gezongen voor de microfoon, banjak verlegen maar het viel best in de smaak bij het bruine grut. Toen de dominee kwam verdween de luitenant van de genie om op een andere post een paar uurtjes vertier te geven. Tijdens de preek werd ik suf, rillerig en ging naar bed met een stevige koorts en hoofdpijn, deze keer wel last van de pestprik.

We blijven feesten. Vanavond komt er een cabaretgroep.

 

Ik heb de bioscoopzaal met dekens en sarongs in orde gemaakt. Gauw wat ingepakt voor Paboearan, morgen vertrekken we. Er was nog geen post. Deze brief bevredigt mij niet, maar je weet het wel hè. Geef Betteke en Pim zachte koeskes en voor jou liefste, mijn alles.