Kamerdebat over ODGOI

Woensdag 14 juni 2023 was het Kamerdebat over de uitkomsten van het onderzoeksrapport ODGOI (onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië 45-50). Het rapport werd op 17 februari 2022 gepresenteerd. Lees over de resultaten in blog 115; een overzicht van de onderzoeks uitgaven.

Erkenning 17 augustus 1945 als onafhankelijkheidsdag Indonesië, zonder voorbehoud?

Twee aspecten springen tijdens de Kamerbespreking vooral in het oog. Ten eerste dat Nederland ‘volledig en zonder voorbehoud’ erkent dat Indonesië op 17 augustus 1945 onafhankelijk werd. Nederland hield tot nu toe 27 december 1949 als onafhankelijkheidsdatum aan, de dag waarop de soevereiniteit aan Indonesië werd overgedragen. Dat ‘zonder voorbehoud’ toch iets genuanceerder geïnterpreteerd moet worden, wordt in dit artikel van de NOS uit de doeken gedaan: de erkenning geldt niet voor juridische aangelegenheden. Hierover is zeer waarschijnlijk het laatste woord nog niet gezegd.

Beeldvorming bij de veteranen

Het tweede aspect dat eruit springt tijdens het Kamerdebat betreft de veteranen. Bij veel veteranen is het beeld ontstaan dat zij aangewezen zijn als zondebok van structureel extreem geweld. Het is bijzonder ongelukkig dat deze gevoelens zo post hebben kunnen vatten. Het is juist het tegenovergestelde, de ODGOI-wetenschappers benadrukken tijdens de presentatie in februari 2022 dat zij schatplichtig zijn aan veteranen die open over hun ervaringen hebben geschreven in brieven en dagboeken. Dat juist hun schrijven inhoudelijk van wezenlijk belang is voor het onderzoek.

Azarja Harmanny, 12 april 2023 gepromoveerd op zijn onderzoek naar de inzet van zwaar materieel, Grof geschut, artillerie en luchtstrijdkrachten in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog 1945-1950 formuleert het als volgt ‘Het is heet van de naald’ en daardoor een ‘oordeel en juist beeld uit die tijd zonder filters van latere perspectieven’. Zie ook blog 16 met onder andere NOS De strijd om Indonesië.

Er wordt in de onderzoeksresultaten rekenschap gegeven aan wat er is gebeurd en hoe het zo heeft kunnen gebeuren. Er wordt een gelaagdheid in verantwoordelijkheid voor het structurele extreme geweld aangebracht, op politiek, militair en justitieel niveau. Het geweld werd gedoogd, bevorderd, verhuld en (nauwelijks) vervolgd.

Op politiek niveau: onder andere dat de militairen op een onmogelijke missie werden gestuurd.

Op militair niveau: de Nederlandse krijgsmacht is als instituut verantwoordelijk voor het geweld.

Op justitieel niveau: er werd weggekeken en (bijna) niet vervolgd.

Mijn vader schreef ’hoe het nu gaat ligt niet op onze verantwoording’. Dat de blaam niet de individuele militair betreft die zich als goed militair heeft gedragen, wordt direct, op de dag van de presentatie van ODGOI, letterlijk door minister-president Mark Rutte benadrukt.

Het is heel erg jammer dat deze boodschap blijkbaar niet goed is overgekomen en doorgedrongen bij de veteranen.

Gelukkig dat het Kamerdebat aanleiding geeft om hier verdere aandacht aan te geven. Hopelijk nog op tijd voor de veteranen die er destijds bij waren.