De passage waarin Klaas de treinbewaking beschrijft in blog 102 hoort chronologisch gezien in blog 104. Brieven hebben vaak geen datum en de nummering op de buitenkant klopt niet altijd. De brieven komen door de vele verhuizingen van kamp naar kamp niet altijd op volgorde aan. Klaas en Janke reageren daarom soms op brieven terwijl ze een aantal oudere brieven nog niet hebben ontvangen. Hierdoor verschuiven de reactie van de een op de ander soms. De volgorde in de tijd knarst daardoor hier en daar. Bovendien zijn Jankes brieven van augustus en september 1949 lang niet compleet. Ik probeer het zo vloeiend mogelijk weer te geven en waar nodig verwijs ik naar de aansluiting in de juiste blogs.

Klaas:

Ik vind dat het steeds moeilijker wordt, geen ogenblik ben je uit mijn gedachten, volhouden tot het einde

Ik kan me haast niet indenken hoe heerlijk het straks zal zijn. Alles wat wij aan liefde opgekropt hebben geven wij elkaar, het is haast niet te geloven, we kunnen dat nu niet verwerken die grote wonderlijke liefde na drie jaar weer te beleven. Wij zijn het soms vergeten, wij beseften toen soms niet hoe het was.

Goedemorgen meiske, en frisse ochtendzoen, koes ús rakkers even fan my. Bist gelokkig skot? Ik ek Jank. Ik kreeg weer een heerlijke gelukkige, onwennige, verlangende brief. Jouw diepe liefde straalt in elke regel. Je even aankijken, je hebt mij weer heerlijk alles geschreven.

Is alles goed met jou?

Ik ben zo gezond, als een vis. Ik vind dat het steeds moeilijker wordt, geen ogenblik ben je uit mijn gedachten. Het is heerlijk maar ook wel eens erg moeilijk hè Nank?

Even je lieve koppie knuffelen, even mijn gezicht in je mooie zachte haar. Wat heerlijk dat ik mij zo uitschrijven kan bij jou. Hoeveel hebben hier niets om zich aan vast te houden. Ik heb mijn heerlijke lieve echte vrouw die mij begrijpt en wie ik alles schrijven mag. Jank wat is het heerlijk om lief te hebben, heerlijk te voelen dat er iemand is die naar je verlangt en je zo diep liefheeft!!!

D-batterij op rust, van een stelletje rauwdouwers naar weer nette soldaatjes

De toestand is erg onoverzichtelijk, bij ons in het straatje West-Java valt het mee. In Midden- en Oost-Java is het een rommeltje. Natuurlijk is het vuren niet gestaakt maar het wordt er wel beter op.

Zolang wij in Indië zijn is het bijna niet eerder voorgekomen dat de D-batterij bij elkaar ligt. Het gaat best zo. Ik merk dat ze allemaal blij zijn dat ze terug zijn. De stemming is prachtig. De puntjes worden weer op de i gezet. Morgenochtend is er op het appèl een lijstje waar de oren van zullen wapperen, maar als het goed is zijn ze er ook weer tevreden mee.

De ligging is ruim genoeg. Nu maar afwachten hoelang wij hier blijven hangen.

B. en H. zijn meer dan tevreden over deze kamer. De eerste dagen wordt er niet veel gedaan. Daarna beginnen we met sport en exercitie. Er blijft genoeg vrije tijd over.

Het patrouillelopen is afgelopen, hier en daar nog enkele beschietingen

Het patrouillelopen is afgelopen, de andere werkzaamheden gaan gewoon door. De chauffeurs hebben hun wagens nog, wachten moeten geklopt worden.

De sportvelden voor volleybal en pluimbal zijn bijna klaar.

Ltn. M. vindt alles wel goed. Hij heeft een fles jenever van de Opper overgenomen en is weer een paar dagen zoet. Wij kunnen onze gang gaan. Nieuwe maatregelen zijn er niet genomen, alleen worden de oude orders en regels opgefrist.

Het gebied is rustig en er heeft nog nooit zo’n sterke bezetting gelegen als nu.

Fijn dat je het boek van Alfred van Sprang te pakken gekregen hebt, jij vond het ook goed geschreven.

Vandaag geen politieke praatjes pop, onze taak is afgelopen liefste. Voor jou ook een grote verlichting Nan, de zorg blijft maar is niet meer zo zwaar.

Nu moet blijken of er werkelijk samenwerking mogelijk is en of de rust en orde eindelijk gezamenlijk hersteld kunnen worden. Er is nu nog weinig over te zeggen, afwachten maar weer.
Hier en daar zijn nog enkele beschietingen maar in het algemeen is de stemming heel wat rustiger geworden.

In de kranten weinig nieuws, het wachten is op resultaten van de Ronde Tafel Conferentie.

Poepimodel op appèl

Vanochtend om 8.00 uur appèl, poepimodel. Jasje in de broek, koppel, lange broek, enkelstukken en hoge schoenen. Morgen zijn de schoentjes gepoetst en de baarden weg.

Ltn. M. hield een toespraakje. Het belangrijkste was dat de Batterij op rust gekomen was en dat we overgaan van een stelletje rauwe rauwdouwers naar weer nette soldaatjes.

Het lijstje van wat mag en wat niet mag werd voorgelezen en eenieder heeft zich daaraan te houden. Het gaf heel weinig commentaar, de knapen voelen dat het nodig is en al die kleine regels voorkomen dat het een rotooitje wordt.

Na het appèl een half uurtje exercitie en ook dat viel 100% mee. We hebben de Batterij in drie groepen verdeeld. B. had de eerste groep, H heeft de tweede en saja de derde. Zo hebben ze twee keer per week exercitie, niets te veel. Ben benieuwd, we hebben er drie jaar niets aan gedaan. Mijn eerste exercitie sinds Wezep ging best en de kerels hadden er puf in.

De chauffeurs houden hun werk, ze rijden ook voor de VB (zie blog 102 en 103). De jongens zijn nu bezig een sportprogramma in elkaar te draaien, voetbal wordt de hoofdzaak.

Het is ons meegevallen schat en we hopen hier te blijven tot de boot gaat.

Bezigheden en weer leerbewerken

Voorlopig zijn dit de bezigheden, ze zijn inderdaad op rust, veel vrije tijd maar ze worden op tijd beziggehouden en ze leren weer wat meer aandacht aan zichzelf te besteden.

Het is de bedoeling om iedere dag te zwemmen in Sariredja, het water was lekker en glashelder.

Heb de belangstellenden voor het leerbewerken opgenomen, valt me niet tegen hoeveel animo er nog voor is. Heb uitgekiend hoeveel materiaal ik nodig heb. Zie onder andere blog 101 onder kopje Meerdere jongens willen leer bewerken  

Kaartje gelegd, was blij dat het was afgelopen. H. kan net als B. slecht tegen zijn verlies en dan is bij mij de lol er ook al snel af.

Eerlijk over Tsjikaremas geschreven

Je zocht in de brieven of je bekende plaatsnamen kon vinden en of er aanvallen en schietpartijen dicht in onze buurt waren. Oe famke!!!
Schat, ik heb je eerlijk over het gebied van Tsjikaremas geschreven hoor. Ik schrijf je alleen wat ik weet. Ik had eerder wel geruchten gehoord maar daar wilde ik je niet ongerust mee maken. Toch heb jij het gevoeld.

Nee we hielden daar geen dagsluiting, wij waren maar met z’n vieren en twee daarvan waren niet kerkelijk. De jongens voelen er weinig voor en ik vertik het om hen er met de haren bij te slepen.

Eerste moment is altijd ’s avonds thuis

Als ik aan dat eerste moment denk. Ik kom in gedachten altijd ’s avonds thuis en jij bent samen met onze kinderen. Ik denk dat dat komt omdat ik verwacht dat wij ’s ochtends ontschepen en voordat alle formaliteiten achter de rug zijn, het al tegen de middag loopt wanneer wij met de bus vertrekken en dan dus pas ’s avonds thuis zijn.

Het eerste moment dat wij in elkaars armen zijn is niet te beschrijven skot, ik denk dat ik van mijn stokje ga, nee hoor. We blijven elkaar maar aankijken.

Eindelijk gaan we naar de woonkamer, stil onze skotten slapen. Als ze doorslapen denk ik niet dat we ze wakker maken, ze vinden heit de volgende ochtend vroeg thuis bij mem.

Dan koesen wij zoo lang in elkaars armen en wanneer wij elkaar eindelijk los kunnen laten kom ik tot de ontdekking dat ik honger heb. Jij hebt ook de hele dag bijna niets gegeten. Jij heerlijke zorgzame schat maakt iets te eten voor ons. Ik blijf dicht bij jou en volg je voorzichtig alle stappen achterna. Het eten doet ons beiden goed en we komen een beetje tot onszelf. We zitten heel dicht bij elkaar en kijken maar hè schat?

Hoe heerlijk die kleine lieve dingen van jou, het eten dat je klaarmaakt, de thee of wat dan ook dat jij weer voor mij inschenkt. Nee hoor, we ruimen de boel niet op en je laat mij ook niet ons huisje zien. Ik heb jou lieveling en dat kan ik niet eens verwerken.

Dan ga ik mij lekker opfrissen. De ene keer vallen wij in elkaars armen in slaap. De andere keer vinden wij elkaar weer voor het eerst.

Hoe het ook gaat, het is altijd heerlijk. Wij hebben zes heerlijke weken de tijd om weer aan elkaar te wennen in ons eigen huisje. Let eens op hoe snel dat zal gaan.

[Mijn vader beschrijft teder, en deze beschrijvingen blijven van hen tweeën]

Jank heb ik te veel geschreven? Nee hè? Ik mag jou toch alles vertellen wat ik denk?

De meeste knapen zijn het kamp uit, naar hun meiden, grieten, onderliggertjes of hoe ze maar genoemd worden. Ik was het kamp ook even uit geweest, heel dicht bij jou pop, wat een machtig verschil. Ik weet zeker dat mijn schrijven aan jou mij veel meer voldoening geeft dan hun uitgaan. Ik weet eigenlijk niet wat ik je schrijven moet.

Genoeg van ‘dienst’ voor anderen.

Ik vind de huur van fl 2,50 [slecht leesbaar, is het fl 25,-?] per maand goedkoop. Ik weet wel het is maar klein maar het is ook aardig opgeknapt. Vroeger droomde ik van een mooi modern ingericht huis, nu ben ik dolblij met een klein oud huis met weinig gemak. We zien of ik sommige dingen gemakkelijker voor je kan maken.

De tijden zijn er niet naar en wij zijn dankbaar dat we dit hebben. We zijn vrij en kunnen ons vrij bewegen in ons eigen doen en laten. Ik weet zeker dat jij het gezellig hebt gemaakt ook al is het nog zo eenvoudig. Jijzelf brengt de gezelligheid, zonder jou is het huisje kaal en leeg. Weet je dat een liefhebbende vrouwenhand wonderen doet?

Geen verplichtingen, eigen schilderszaak? Ternaard lijkt mij niet verkeerd

Fijn dat wij vrij blijven en geen verplichtingen tegenover Nauta [de verhuurder] hebben. Natuurlijk wil ik hem wel helpen met zijn schilderwerk maar het moet geen verplichting worden. Heb je een huurcontract gekregen?

Wat de commissie op papier wil uitdrukken over een dienstwoning, daar heb ik niets mee te maken. Jij huurt het zonder verplichtingen mijnerzijds aan Nauta en natuurlijk help ik hem als dat zo gelegen komt uit de brand maar niet als ‘dienst’. Ik heb genoeg van ‘dienst’ voor anderen.

Er zijn genoeg mogelijkheden en gelegenheden om in de winter zo lang mogelijk door te werken omdat er zoveel werk is en er nieuwe methoden zijn om ook met vorst door te werken. Dat kon voor de oorlog ook maar er zijn genoeg schilders, vooral plattelanders, die het liever bij de oude beproefde methode houden.

Ternaard lijkt mij niet verkeerd, het is een welvarend dorp in een goede landbouwstreek en er zijn mogelijkheden voor het dorp om uit te breiden. Het is het centrum van de gemeente West-Dongeradeel met gemeentehuis, burgemeesterswoning, notarissen en wat daar onder ressorteert.

Wat is Nauta met zijn zaak van plan, wat doen de andere schilders. Al met al goede kansen voor ons Nan.

Met mijn sten Ternaard in
Hoe ik het kamp in orde gekregen heb met het vorderen van het tweede huis weet je al. (Zie blog 103 onder kopje Klaas: voor ons is het nu afgelopen, eindelijk)

Stel je voor Nan dat ik straks thuis met m’n sten Ternaard induik, de halve kampong leeghaal en op ging knappen.

Ik moet een huurcontract in zevenvoud voor het tweede huis maken. De mensen die het voor ons moesten ontruimen krijgen nu fl 25,- huur per maand.

Ik heb nog geen bericht uit Ternaard of alles al klaar is? Kun je een bedstede missen en als kast gebruiken? Hoe slapen onze hummels nu? Jij voelde het al aan toen je mij vroeg of je Pim zolang tot ik thuiskom bij je nemen zou om te slapen.

Wat zien ze er fijn uit, die lytse skotten, heerlijk die streken

Twee heerlijke brieven van jou en de foto met mijn lievelingen.

De foto staat al op mijn kastje. Ik heb Pim en Ukkie uit het lijstje gehaald en nu heb ik twee foto’s naast elkaar waar mijn schatten op staan, wat zien ze er fijn uit. Die lytse skotten, geef ze gauw in tút fan heit. Mem wat zien ze er keurig uit, wat wil ik hen graag even knuffelen. Pim en Zuske, heit fient jimme sa leaf. Hoe was het vandaag, was alles goed Nanki?

Met mij kan het niet beter, kerngezond en springlevend. Je krijgt het van mij te verduren, ik zal je vaak zo stevig omarmen dat je ribben kraken en je het uitgilt, mag het?

Heerlijk die streken van onze hummels, ik plak Beppes behang wel weer hoor. Pim en Uk, jimme meie net wer oan it behang skourre jer, dat wol ik net leie. (Pim en Uk, jullie mogen niet meer aan het behang scheuren hoor, dat mag niet van mij.)

Als ze gehoorzaam zijn mogen ze bij mij ook een potje breken hoor. Soms zie ik er tegenop maar nu denk ik dat ze gauw aan hun werkelijke heit wennen en zoals jij schrijft, stapelgek met hun heit worden.

Fijn dat ik zo’n hakkepuf fiets van jou mag hebben schat, maar ik heb een gloeiende hekel aan die knetterende koffiemolens. Het is me ook veel te duur, bijna fl 400,- (zie blog 103).

Twee te grote hemden voor jou

K. kwam met kleding, ik ben al mijn oude rommel kwijt, sokken, ondergoed, tropenuniform, alles nieuw. Niet gek hè schat? Ik kreeg twee mooie witte hemden, te groot maar de kleinere waren van een mindere soort.

Ik bewaar ze voor jou. Ze zijn mouwloos met schouderbandjes. Ze zijn jou nu ook te groot maar ik dacht als jij straks ons popke draagt kun je het fijn dragen. Vreemd hè dat ik daaraan dacht tussen al die hufters die kankeren en vloeken dat de spullen niet passen.

Ik heb nog een paar schoenen en een broek tegoed, verder heb ik bijna alles nieuw. Wat een verschil met of je getrouwd of vrijgezel bent. De meeste knapen bekommeren zich niet om zoveel mogelijk goede spullen mee naar huis te nemen. Jij zorgt thuis al zo fijn voor me en ik doe het hier en een beetje voor jou.

Meningsverschil gezinsuitbreiding

Ja we hopen van harte dat ons gezin groter wordt en ook benauwd ons de angst soms voor een groot gezin. Jij omdat je bang bent onze kinderen niet te kunnen geven wat ze nodig hebben en ik omdat ik uit een groot gezin kom en meegemaakt heb wat het de ouders kost om hun kinderen in eer en fatsoen groot te brengen. Ook wat het de oudsten kost, waar de jongeren vaak van profiteren. Ik heb je heel goed begrepen en soms zie je de gevolgen van wat de ouders doen. Toch moeten we voorzichtig zijn met oordelen.

Nee snoes, het zijn niet zomaar een paar woordjes, ik wil je héél graag helpen.

Jij vindt het onverantwoord en zonde wanneer arme ouders een groot gezin kweken dat ze niet goed kunnen verzorgen.

Als arme ouders in god geloven, naar zijn wetten trachten te leven en alles doen om hun grote gezin zo goed mogelijk groot te brengen, dan is het wel verantwoord en geen zonde en moet het hen als een eer aangerekend worden dat zij de consequenties durven aanvaarden.

Ouders die financieel arm zijn en rekening houden met gods instelling en gebod mogen zichzelf geen kinderbeperking opleggen en zij kunnen dat in hun hart ook niet doen. Geen enkel ouderpaar ter wereld is in staat zelf uit te maken hoeveel kinderen ze willen fokken.

Miljoenen ouders trachten het toch in eigen hand te houden, maar god laat het bijna nooit ongestraft toe [?] Het tegen de menselijke natuur werken met alle soorten middelen heeft al oneindige veel ellende over de wereld gebracht.

We zien beiden tegen een groot gezin op, het blijft moeilijk voor ons en we komen er nu niet uit. ’t Lijkt soms zo gemakkelijk, we doen het kalm aan, het zal zo’n vaart niet lopen. Maar als we dieper nadenken komen de moeilijkheden voor de dag en voelen we dat we machteloos staan tegenover dit grote probleem.

Hoe dan vragen wij ons af, hoe moeten wij leven, we willen graag echt gelukkig zijn. Mogen we bidden dat god ons bewaart voor veel kinderen als wij beiden gezond zijn? Ik denk het niet hè Nan?
Zijn wij gelukkig wanneer wij onthouden, beschadigen wij onze liefde dan, zijn wij gelukkig wanneer wij het in de hand proberen te houden?

Iedere vrouw die wij kennen ziet er na een paar kinderen gekregen te hebben tegenop, alleen tegen de moeilijkheden die kinderen en vooral meerdere kinderen meebrengen. Misschien proberen zij ieder op hun manier om geen kinderen meer te krijgen, maar als het zogenaamd ‘mis’ is zijn ze er zo blij en rijk mee, want hun moederliefde is zooo sterk.

Als die moederliefde, die bij jou onuitputtelijk is, niet meer bestaat, dan is het huwelijk, het leven dood. Als de ouders dicht bij elkaar blijven, elkaar helpen, is een kinderrijk gezin geen ‘straf’, zelfs niet bij armoede.

Bovendien zal een rechtgeaard kind dat al jaren voor zijn vele broertjes en zusjes moet werken zijn ouders niet verwijten hem gemaakt te hebben, zoveel gemaakt te hebben. Ouders maken geen kinderen.

Ook doet het een rechtgeaard kind geen kwaad als het al jong, hard moet werken. Het worden vaak sterke kinderen die klaar voor het leven gemaakt worden. Deze wereld draait nog altijd om mensen die weten wat werken is, die jong geleerd hebben te werken.

Jammer dat zovele rijken met hun gemakkelijk leventje parasiteren op de werkers, de armen, de gelukkigen. Dat heeft niets te maken met gods instellingen, maar de mensen maken het er zelf van. Ik dwaal af.

Meiske heb je mij begrepen? Voel je dat ik ook jouw moeilijkheid heb? Voel je Nanni dat ik je geen oplossing, zoals wij het graag hadden, kan geven? Jij kunt het ook niet schat. Ik heb je erover geschreven, veel geschreven, maar je hebt nog geen antwoord hè Nank?

Us geduld is skjin op. Ik heb je zo lief Nan, ik kan het bijna niet meer beschrijven.

Treinen bewaken traject Batavia-Tjikampek-Poerwakarta-Bandoeng

Nu we op rust zijn is het net alsof we veel dichter bij huis gekomen zijn. Toch is onze rust maar betrekkelijk. We gaan nog een beetje treinen bewaken vanaf 5 september (zie blog 102 onder kopje Bewaking van treinen  

We leveren dan iedere week een ploeg van twaalf man met Wachtmeester. C-batterij en de Staf idem. De mannen die wij van I-6 aflossen komen dan zolang bij II-6 weer uitrusten, een aflossysteem. Wat I-6 nu alleen opknapt gaan we dan samendoen op het traject Batavia-Tjikampek-Poerwakarta-Bandoeng.

We hadden eerst het smoor in maar och, het is maar een paar keer.

Kettingroken

Ik rook lekker van je sigaretten schat. Ik zal het roken toch iets kalmer aan moeten doen als ik weer thuis ben, stel je voor ik rook nu twee pakjes per dag. Het zou wel goed voor me zijn, zit mij maar achter de broek hoor.

Als ik schrijf steek ik de ene met de andere aan, kettingroken. Als ik hier niets te roken heb ben ik niet te gebruiken. Ik moest mij er tegen verzetten Nan maar dat wil niet. Het is eigenlijk het enige genot dat ik hier heb.

Op de Staf wordt een groots sportprogramma gemaakt voor de hele afdeling. We gaan voetballen, hardlopen, hoog- en verspringen, volleyballen en schijfschieten.

Ben met een stel schutters naar de schietbaan geweest om te oefenen. Het ging wel. Ik moet eerst weer even wennen, ik schiet zelden of nooit met een geweer.

Ik weet van hier niets meer te vertellen.

Het draait eigenlijk nergens anders om dan om jou en dat wij weer samen mogen zijn

Ik had een goede dag en jij? Ds. Jense had weer een goede preek waar ik je niets over kan navertellen. Ik heb wel voor jou gebeden voor een goede zondag. Het bidden wil niet, het draait eigenlijk nergens anders om dan om jou en dat wij weer samen mogen zijn. Een verlanglijstje aan god, je weet het wel. In de kerk voelde ik weer heel even dat er veel meer is dan alleen ons eigen leven. Wat leven we vaak in een klein kringetje van als wij het maar goed hebben.

Tot 9.00 uur geslapen, in de zon zitten bakken, mandiën, koffiedrinken, niets doen, paar uur slapen, mandiën, naar voetballen kijken, naar de kerk. Nu jou proberen te schrijven maar je merkt het wel Nan. Niets gedaan!!

Wim en Ukkepuk een koes fan heit, spelen jullie mooi mei syn beiden?

Ga straks weer schijfschieten. Nan ik heb er weer wat puf in hoor. Jij ook schat?

Sociale voorlichting demobilisatie, ik word voor de deur afgeleverd

Myn leave skotten! Twee onwennige en toch heerlijke brieven van jou. Nu weet ik weer waarover ik moet schrijven.

Eerst een innige omhelzing en een gelukkige zoen van je moedige man. In dikke tút foar ús ‘ferfelende’ bern.

Eerst even van vandaag. Vanmiddag kreeg de hele ploeg sociale voorlichting. Een Ltn. uit Nederland hield een praatje over wat er allemaal gaat gebeuren. Veel nieuws was het niet.

Wat we moeten doen bij inscheping, over de reis, over hoe we van boord naar huis gaan, wat we meekrijgen, hoe we onze zes weken verlof het beste kunnen besteden, wat de mogelijkheden zijn voor vakscholing, studie, welke bedrijven het meeste personeel vragen enz.

Allemaal dingen die we nog heel vaak zullen horen en lezen. We worden nog wijs gemaakt. De voorlichting is goed, de overtocht en demobilisatie zijn heel goed geregeld.

Jij mag me niet afhalen snoes, ik word voor de deur afgeleverd. In Amsterdam krijg ik een nummer om mijn nek en op mijn handbagage en ik heb anders niks te doen dan in de bus te stappen met hetzelfde nummer, nogal simpel hè?

Ik mag een maand vrij reizen per spoor, dat weet je allemaal al. Als de demobilisatie vlot verloopt kan ik in een dag heen en terug. Vermoedelijk moeten we naar Amersfoort. Daar worden we doorgelicht en helemaal opnieuw van top tot teen onderzocht. Daar krijgen we ook de geldelijke afrekening fl 10,- per maand, uitgaanskas en het verdere tegoed.

Voor mij is het eigenlijk nog maar ongeveer 1,5 maand, dan moeten we in Batavia zijn. Voor jou is het net alsof het nog drie maanden is hè?

De tijd vliegt om schattebout, voor wij het hier in de gaten hebben is het zover. Jank, tink dy dat is yn!! Wy kinne it hast net begripe? (Jank stel je dat eens voor, we kunnen het haast niet begrijpen).

Na de voorlichting meteen naar de schietbaan, er werd weer behoorlijk geschoten, behalve saja, die maakte er niks van.

Om 15.00 uur binnen, eten, krentenbrood. Waar we dat aan te danken hadden weet ik niet. Mandiën en daarna geld inzamelen om de voorraad voor de leerbewering te kunnen kopen in Bandoeng.

Morgen ga ik met twintig man daar naartoe. De meesten gaan soeveniers inkopen, ik ga alleen voor zaken hoor. Bijna alles wat we doen staat in het teken van demobilisatie schat.

Volhouden tot het einde

Morgen moeten er ook weer spullen ingeleverd worden. De kanonnen zullen deze week weggebracht worden. Jij merkt dit allemaal niet omdat jij je dagelijkse bezigheden houdt. Daarom schrijf ik het je om je toch het idee te geven dat ik toch gauw thuis ben.

Verder hier geen nieuws. Deze week sport en nog eens sportwedstrijden wat besloten wordt met een feestavond waar zelfs onze dagelijkse exercitie voor sneuvelt.

‘Ben ik nou een goede, flinke vrouw voor Klaas, mantsje ik kin net meer. Kom even hiel ticht by my dan vertel ik je dat je het toch wel kunt.

Je had eigenlijk hetzelfde als ik, geen uitzicht, donker, lauw, moedeloos en moe van alles. Nu ben ik er weer bovenop en jij in de tussentijd ook Nan.

Wat had ik zonder jouw dagelijkse brieven moeten beginnen schat. Je gelooft mij niet hè? Zou een enkele pestbrief het dan maken tot – ik ben nergens goed voor?-
Oe skot, at der ien is die it folhâlde kin bist do dat Janke, altyd!!! (Als iemand het kan volhouden dan ben jij dat Janke, altijd!!!).

Jij houdt het vol tot het einde, zelf altijd maar weer oude kleren opknappen, steeds maar weer wat nieuws bedenken om ons allen goed voor de dag te laten komen, met armoe, noem maar op wat nog meer voor narigheid!!!

Altijd!!! Daar ben ik echt heel zeker van lieveling omdat ik je ken, omdat je deze ontzettend moeilijke jaren getoond hebt wat je kunt. Naast je eigen moeilijkheden heb je anderen geholpen en getroost.

In de moeilijkste ogenblikken was myn Jank de sterkste. Jij weet dat allemaal zelf niet maar het is zo. Pomp jezelf zo’n enkele keer maar goed leeg, het helpt. Een nacht slapen en alles lijkt weer anders je kunt weer bidden, je voelt je niet meer helemaal verlaten en alleen, je bent er weer!! God laat jou nimmer los meiske en ik kan niet anders dan je liefhebben en vasthouden.

Wist no wer dast do myn moedige vrouw bist die alles kin? Famke wat mat ik sunder dei begjinne? Voel mijn stevige koes, kijk mij even aan.

Ik denk niet dat wij straks verder van god zullen dwalen, we hebben nu geleerd dat we niet zonder hem kunnen. Ook straks niet wanneer wij weer samen mogen zijn en het wel weer alleen kunnen. Als wij bij elkaar gebleven waren was het heel gevaarlijk geweest. Het blijft vallen en opstaan maar ik geloof vast dat we de laatste keer niet vallen maar opstaan.

Nu hoef ik je niet meer te vertellen of je nog wel ergens voor deugt, of ik je nog wel nodig heb in mijn leven. Wij hebben zo’n sterke liefde gekregen en zouden wij dan beweren dat wij elkaar niet kunnen helpen?

Schat hoe heb je het vandaag? Spelen onze kinderen lief? Zijn mijn lievelingen al een beetje gewend? Nog een paar maanden volhouden.

Rijdt als de duivel, afremmen langs de bergwand

Schatten!!!! Eerst een liefdevolle zoen, ook voor onze kinderen. Vandaag met 22 man op een vijftonner naar Bandoeng. Het was weer een mooie rit. Jammer dat de wegen hier en daar zo slecht zijn. Vooral op de hoogste en steilste gedeelten van de bergpas is het meer springen dan rijden.

Op het hoogste punt maakten we een schuiver. Een Chinese vrachtwagen daalde voor ons de steile helling af, wij wilden passeren maar de Orang China hoorde ons zeker niet en gaf geen ruimte.

Bij het afremmen weigerde de voetrem en het scheelde een haartje of wij waren op de andere wagen geschoven. De chauffeur liet de wagen geleidelijk tegen de bergwand aanschuiven en kreeg de zware kar tot stilstand.

Hij rijdt als een duivel, vooral ’s nachts op de terugweg, wanneer er geen ander verkeer is. Verder geen last meer van weigerende remmen gehad. Ben nog nooit zo snel van Bandoeng gekomen en ook nog nooit zo erg door elkaar gerammeld. Enfin, ik kan ertegen, de meeste knapen krijgen hoofdpijn en sommigen kunnen nog steeds niet tegen al dat bochtendraaien.

Leer inkopen in Bandoeng

De jongens hier en daar afgezet en zelf naar Tsjimati, naar het hospitaal waar ik lag (zie blog 99. Daar kreeg ik papier om vloeibladen van te maken. De jongens in het hospitaal waren de boel aan het versieren vanwege de feestdag op 31 augustus. Er was een tentoonstelling van wat de patiënten allemaal gemaakt hadden. Op de terugweg langs diverse Chinese toko’s om leer te kopen. Na lang zoeken toch goed geslaagd en de prijzen vielen mee.

In een gezellige tent ijskoffie gedronken en daarna lekkere bami goreng gegeten.

Enkele liefhebbers naar een zwembad gebracht en daarna een leerlooierij bezocht waar allerlei soorten vellen en huiden, pantervellen, slangenhuiden, martervellen, krokodillenhuiden en roofvogels enz. geprepareerd worden.

Het prachtige pantervel, het beest werd een tijdje geleden door een van ons geschoten (zie blog 102 onder kopje Panter geschoten) was daar ook in behandeling. Jammer dat de kop en hals niet mooi zijn, het dier is te lang onderweg geweest en is gaan rotten. Toch blijft er nog een prachtvloerkleedje van over.

Ik zag daar slangenhuiden van acht tot negen m. lang. Onbetaalbaar. Heb een kleinere slangenhuid van 1 m. voor fl 5,00 gekocht. Bij een Chinese houtsnijwerk zaak langs, ik kocht een sigarettenkoker voor Omke.

Heb vandaag verder alleen een orde en vrede balkje met vier jaarsterretjes gekocht.

Die we in Kuningan uitgereikt kregen is niets waard. Die ik nu heb is van koper en kun je regelmatig dragen.

De kunsten van ‘sterren’ Dean Martin en Bing Crosby, onecht gedoe en gegeil

De zwemmers opgehaald. Weer wat eten en daarna naar de bios. De meeste jongens wilden twee films zien en ik sloot mij bij de meerderheid aan maar was blij toen de laatste voorstelling voorbij was.

Twee rotfilms volgens mij, wel met beroemde ‘sterren’ Dean Martin en Bing Crosby. Hun zingen is prachtig maar wat ze verder voor kunsten vertoonden is spotten met alles. Jasses, als dat liefde voor moet stellen, als zo het leven voorgesteld wordt dan hoeft het voor mij niet. Daar staan de mensen dan rijen dik voor te wachten om kaartjes te bemachtigen.

Jank wat voelde ik mij alleen tussen die duizenden, wat verlangde ik bij het zien van die onzin naar mijn eigen schat met haar heerlijke echte liefde. Wat kun je anders doen? Ik ken kip nog kraai en de avond moet wel om, andere gelegenheden kosten handen vol geld en daar amuseer ik mij ook niet. Ik was voor twee kwartjes twee uur onder de pannen, je hoeft alleen maar te kijken en te luisteren.

Jammer dat de meeste winkels al om 5 uur al sluiten. Je weet, ik voel mij niet thuis in een grote stad, ik ben blij dat ik altijd in de rimboe gezeten heb. Ik word misselijk van al die militairen met hun meisjes en grieten.

Tijdens de eerste film zat ik naast een stel Indomeisjes. Ze kennen de filmsterren op hun duimpje, ze kwebbelden en lachten, huilden, gierden en gilden, zo erg dat ik ze graag op hun donder had gegeven. Ik snap niet wat ze eraan vinden, al dat onechte gedoe en gegeil.

Laat mij dan maar een dooierd zijn die niet mee kan doen, jij weet wel beter. Wat kan het mij ook schelen, nog een paar maanden. Geef mij even in tút fan dei.

Er even tussenuit, overal mis je mij

Ik kreeg je laatste brief vannacht toen ik thuiskwam. Heerlijk was het om midden in de nacht na zo’n lange dag een brief van jou te krijgen.

Ukkepuk, heit is sterk hjer, jimme kinne togjerre best by heit opde skouders sitte, elk oan in kant en dan meie jimme heit oan de earen festhalde. Pim fienst o het syn foto ek sa mooi as Zuske en mem? Mem jouwt jim no ek in dikke tut fan heit.

Het was mooi weer en moeder zei dus moet jij er even uit. Maar overal mis je mij en als dat erger is bij anderen of in een andere omgeving kun je beter thuisblijven, anders wordt de ontspanning een inspanning.

Vaak zal het niet gebeuren maar wij gaan samen er eens echt tussenuit, al is het maar een paar dagen. Jammer dat het straks winter is, ik heb zo’n zin om ergens met jou heen te gaan. Niet naar familie of kennissen maar ergens waar we echt samen zijn. Zoek dat eens voor ons uit snoes? Ik zie ons ergens zwabberen of naast elkaar liggen naar de lucht staren, dwaas hè?

Wij hebben een levenstraining gehad die we nooit meer zullen vergeten. Het heeft ons sterk gemaakt en ons de waarde van ons leven diep leren kennen wat ons bewaart voor sleur en naast elkaar leven.

Niet altijd lief voor elkaar, we waren ook wel eens kwaad op elkaar, maar met jou kan ik het

Je zult je sommige dingen van ons nog herinneren die ik ben vergeten en andersom. Soms schiet je zo waar nog iets te binnen hè. Niet altijd even mooi en lief, we waren ook nog wel eens kwaad op elkaar. Dat zal nog wel eens voorkomen, maar dat duurt nooit lang want wij kunnen er beiden niet tegen.

Ik wil helemaal niet beweren dat wij het straks zo prachtig zullen hebben. Er komen degelijk nieuwe moeilijkheden, we zijn er beter tegen opgewassen. We zijn niet altijd lief tegen elkaar en zullen meer dan eens elkaar harde woorden toeslingeren, we nemen beiden geen blad voor de mond. Zelfs in onze brieven niet.

Maar we hebben die sterke en diepe achtergrond van liefde. We krijgen geen makkelijk leven, er ligt geen goed baantje met goed geld en pensioen klaar, we zullen hard aan moeten pakken, misschien vaak moedeloos zijn, misschien de dubbeltjes om moeten keren, misschien eeuwig oude kleren opmaken en ploeteren.

Maar ik zal na iedere zware dag gelukkig bij jou zijn omdat niets en niemand onze liefde kan ontnemen.

Vaak is het zo dat mijn schrijven zo is alsof wij straks hemel op aarde hebben, wij weten beiden wel beter. We staren ons niet blind op onze eerste hereniging, op de eerste zes weken. We hebben nog geen enkele zekerheid over onze toekomst. De eerste tijd zullen we dolgelukkig zijn, het dolle gaat er weer af en het diepe blijft en dat moet ons verder helpen.

Met jou wil ik het niet proberen Nan, met jou kan ik het.

Janke:

Druk, wecken en huilen vaak nader dan het lachen

Mijn liefste man en heit van onze schatten. Hoe had je het vandaag Kai, was alles rustig en goed en kun je de mannen bezighouden?

Hier is alles best, alweer een drukke dag voorbij. Had vanochtend peertjes gekocht en ze vanmiddag geschild. Ben nu aan het wecken, ik doe de flessen een voor een in een pan met kokend water. Het duurt lang maar zo ben ik safe.

Poeh wat is het warm, ik zweet. Stel je voor dat ik naar de Indië moest, wat zou ik het benauwd hebben.

Heb vanmiddag even met de kinderen gewandeld. Vanochtend kwam de dominee bij me op visite. Het leek een heel aardige man, hij vroeg om jouw adres en je krijgt nu het kerkblaadje toegestuurd, per zeepost.

Nauta had voor mij de stinkende inhoud van de weckflessen die loslieten weggedaan (zie blog 103) . Ik geloof in de vaart. Ik ben er nog niet overheen hoor dat alles weg is. Mijn flessen met peertjes zijn dicht gelukkig.

Bij de Nauta’s ben ik Janke, bij de meesten (me)vrouw Bruinsma. Het klinkt wel leuk hoor en je hebt nu echt het gevoel enige persoonlijkheid te zijn, dwaas eigenlijk hè. Ook krijg ik wat meer zelfvertrouwen, maar Klaas wat valt het me tegen nu ik niet meer een altijd klaarstaande Beppe heb en een steeds gedienstige Omke om op de kinderen te passen.

Ze hebben het in de gaten geloof ik, je weet niet wat voor streken ze uithalen. Het huilen staat me vaak nader dan het lachen. Het ligt ook wel bij mijzelf hoor, het kunnen ook geen volmaakte wezens zijn.

Bid voor mij dat ik ze goed op mag voeden, het is moeilijk maar ze beginnen nu toch te voelen dat wat ik zeg niet afgepaaid wordt, maar dat het doorgaat.

Veel bezoek

Alweer een lange onderbreking, Yde en Betske (zwager en nichtje van Janke) kwamen hier. Je moet de hartelijke groeten hebben. Als het goed weer is komt mijn moeder hier morgenmiddag.

Ik vind het fijn dat zoveel me op komen zoeken, alleen is het even vervelend dat ik niet verder kan schrijven.

Ik heb Wim in mijn bed gelegd, hij kon hier niet in slaap komen. Ik laat hem daar nu ook maar liggen. Het is wel lastig dat hij hier in de woonkamer moet slapen, vooral wanneer er mensen langs komen.

Ik kreeg vandaag van B. de Dokkumer Courant en het Friesch Dagblad, K. bracht me weer siepeltjes (uitjes).

De buurvrouw, ze woont als huishoudster in bij een oud feint (oude knecht) zei dat ik maar door het raampje van het closet moet schreeuwen wanneer er ’s nachts iets zou zijn. Dan zou de feint er wel op afkomen. Volgens mij zijn ze beiden doof. Zij vond het maar deftig hier bij mij.

Ze zorgen allemaal zo goed voor me.

Vandaag een snertbriefje, ik weet verder niets meer te vertellen. Een liefdevolle zoen op je lippen, niet onwennig zijn hoor Kai. Alles van dyn Nan, ik wacht met onze schatten op jou in ons eigen huisje. Tot spoedig als god het wil.

Heel veel liefs van je vrouw en Pim en Bettie, daag.

Mijn moeder en ik moesten allebei af en toe huilen, ik wil niet terug

Mijn moeder was bij mij, het was zo fijn, maar ja, we moesten allebei af en toe huilen. Ik wil niet meer terug liefste, maar toch…, och het moet wennen.

Zo meteen komen Tjibbe en Wies hier (Jankes broer en oudste zoon), hij wilde zo graag naar tante Nan en dat mag hoor, hij blijft logeren.

Er kwam nog meer bezoek en toen ik even naar het closet was hoorde ik zeggen wat is het hier smaakvol ingericht, nou dat streelt wel even hoor want ze wisten niet dat ik het kon horen.

Ik kreeg jouw eerste brief hier jonk. Fijn was dat. Gelukkig was alles goed en mijn man was weer een optimist. Straks verder hoor lieveling, voel even een stevige koes.

Nog een week of acht dan ga jij aan boord en goed bekeken duurt dat toch ook niet zo lang. Zal ik maar weer stoppen, ik heb hier nog minder veel tijd om te schrijven dan thuis in Raard. Myn leafste man, fiel alles fan dyn frou.

Mijn kinderen zijn me soms te veel

O Klaas wat schiet ik oneindig tekort in vergelijking met een vrouw die ik ontmoete, een echte Christin, zo’n groot geloof tref je zelden aan. Wat een harmonie is er in dat gezin. Mijn kinderen zijn mij soms te veel, ik ben wel eens wreed voor ze en Wim doet soms zo raar, het is vast mijn schuld want zo’n moeder als zij ben ik niet. Liefste bid voor ons, ja dat doe je, ik weet het.

Morgen ga ik naar huis, ik ben onwennig en ik voel mij ongelukkig.

Nacht dierbare schat, een warme blik in je ogen en tot morgenavond.

Ik ben weer thuis, Omke heeft me thuisgebracht en is net weer weg. We zitten even rustig bij elkaar. Het was wel fijn om weer even daar thuis te zijn, maar ik ben nu wel wat erg onwennig Kai.

Hoe is het met jou, heb je een goede dag gehad jonk?

Ik ben niet naar de kerk geweest. Ik ben met de kinderen even in bed gekropen maar ze deden zo gek dat ervan slapen niets kwam.

Ik kreeg van mijn moeder weer een paar eieren mee en ik zag net dat er ook nog koekjes in mijn tas zaten. Wat is het een lieverd, zo voel je het beter dan toen we altijd bij elkaar waren.

Omke is er ziek van en ik zie je vader minder vaak

Omke is er ziek van dat ús kinderen en vooral ús famke weg zijn. Hij had zich daar met alles wat in hem was op geworpen. Ik ben ook even naar jouw ouders gegaan. Ik was teleurgesteld dat jouw vader gisteravond niet kwam. Toen ik daar nog was kwam hij bijna iedere zaterdagavond terwijl ik er zo zeer geen behoefte aan had en nu keek ik naar zijn komst uit en kwam hij niet.

Maar och ze zijn zo anders dan wij zijn en zo’n sentimenteel gedoe begrijpen ze niet. Drijf ik een beetje door en doe ik je pijn? Neem het maar niet ernstig Klaas, als het maar nooit als een doorn tussen ons inwerkt?

Onze schatten waren zo moe, ze zijn meteen in slaap gevallen, voel een zachte koes van hen heit. Ze beginnen echt ondeugend te worden. Ik kijk ernaar uit dat ik een deel aan jou over kan dragen. Het is weer die tijd van de maand en dan weet je het wel hè man.

Wim en Zus vinden het maar zozo in ús neie hûs

Pim zei vanochtend, no geane wy wer nei hûs hè memmi? Het voelt voor hem hier nog niet als zijn thús.

Eigenlijk moest ik ze naar de bewaarschool doen, maar daar zie ik ook weer een beetje tegenop. Het is allemaal zo vreemd en toch zou het ook wel weer gemakkelijk zijn.

Hoooooofd links!

Ik ga nu verder met jouw brieven, ik had er vier.

Fijn dat je exercitie geven zo vlot verliep, het was een hele tijd geleden. Ik vergeet nooit dat je in Wezep ineens riep hoooooofd links! en dat toen al die soldatenkoppen vlak in mijn gezicht keken. O wat gemeen eigenlijk van je Kai.

Lieverd, heb ik je al een zoen gegeven?

Schitterend dat inleveren van verschillende onderdelen, je krijgt zo echt het gevoel dat het einde nadert.

Wat fijn zeg dat de toestand over het algemeen genomen nu toch eindelijk beter wordt.

Je weet nu al lang hè schat wanneer ik verhuisd ben?

Vannacht maakte ik mijzelf zo bang Klaas

Ik bedacht dat we een kindje zouden verwachten, waar moeten we ermee naar toe in dit kleine huisje. Na jouw schrijven zie ik mij ieder jaar een kindje dragen.

Je was een beetje hard schat in je oordeel. Ik ben dus ook een van die ongelukkige verwende kinderen die nooit het moeilijke hebben meegemaakt, die altijd eenlingen blijven en die het altijd moeilijk hebben.

Ja je hebt wel gelijk. Je moet eerst maar eens thuis zijn, dan praten we er nog wel eens over. Ik ben het wel met je eens, je hebt gelijk maar moet het nu werkelijk zo?

Schat ik weet dat we alles aan god moeten toevertrouwen en ik wil het zelf bedisselen. Ja, het is ook zo, god zal me ook geen zwaardere taak opleggen dan ik volbrengen kan, dit gevoel kreeg ik ineens, maar vannacht dacht ik dat ik bang voor het leven was.

Je deed mij geen pijn toen je verlangen zo hevig was, schat zie het toch niet zo. Ik weet hoe moeilijk het soms voor jou kan zijn. Ik heb dit niet op die manier. Soms verlang ik zo naar jou maar ik ben er niet anders door, wel draai ik me vaak om in ons bed maar gelukkig kan ik meestal goed slapen.

We schrijven er niet meer over, ik kom er toch niet uit. Ik ben nu al niet meer zo onwennig als eerder.

Ik moest ineens afbreken. Nauta en zijn dochter kwamen hier nog even. Gister zag ik ineens dat het onderste stuk van mijn achterspatbord van de fiets wit was geverfd. Toen ik ernaar vroeg zei hij, ja je kunt er anders problemen mee krijgen.

Nu houd ik op, voel een innige zoen en heel veel liefs van ons drieën.

Ik blijf geen minuut langer in dit huis, eigen schilderszaak in Ternaard is de dwaasheid gekroond

Vanmorgen vier brieven van jou, dank ervoor Klaas. Ik ga ze allemaal beantwoorden want ik ben het met veel niet eens.

Je moet niet zulke gekke gedachten in je hoofd halen, ik bedoel met je schrijven over de andere schilderszaak hier. Je moet niet denken dat ik detective wil spelen en ik blijf geen minuut langer in dit huis als jij doorgaat met zulke dingen te schrijven.

Ik vind het fijn een huis te hebben en jij schrijft ook dat je er blij mee bent.

Als je ergens anders een betere betrekking kunt krijgen dan hier, welnu je bent vrij, maar om stiekem achter Nauta’s rug om zo te werk te gaan en concurrent in hetzelfde dorp wil worden, vind ik de dwaasheid gekroond.

Ik heb geen huurcontract getekend maar dit is een dienstwoning en daarmee basta. Wil jij anders werken dan kunnen we ophoepelen of anders kunnen ze ons eruit zetten. Het laatste wat Nauta doet. Ik vind het heel erg dat je dit geschreven hebt. Ik hoop dat je me zult begrijpen.

Nauta heeft nog nooit over zijn eigen zaak gesproken met mij. Ik weet helemaal niet of hij die van de hand wil doen op den duur. Hij is een stille man en zegt zoiets niet gauw.

Alsof je me vandaag eens even extra wilde pijnigen

Het is net alsof jij me vandaag eens even extra wilde pijnigen. Je haalt allerlei herinneringen op die ik zo graag wil vergeten omdat ik het vervelend vind.

Ik krijg visite van de buurvrouw. Tot straks dan maar. Voel een innige zoen. Ik ben wel een beetje boos maar toch blijf ik je liefhebben natuurlijk.

Hoe bestaat het Kai dat je aan die hemden dacht voor als ik weer een popke zou dragen, dat je daaraan dacht tussen al die kerels. Nu ik je brief nog eens overlees word ik weer kwaad. Kon ik maar even echt met je praten Klaas, ik kan niet geloven dat je zo bent en dat je het werkelijk meent met die schilderszaak.

Ik had je liever wat kalmer nu, met alles. Liefste man ik moet ophouden, het is morgen weer vroeg dag en ik moet fit zijn voor m’n schatten.

Nu ik je alles weer gezegd heb voel ik mij lichter.

Gisteravond kon ik niet schrijven. Ik heb de naaimachine gehaald en ik heb kleedjes genaaid.

Ontscheping van de Oldenbarnevelt op de radio

Gelukkig doet de radio het weer. Nu ik hem weer heb kan ik alles weer fijn volgen. Bijvoorbeeld waar de schepen zijn.

Ik luisterde naar de ontscheping van de Oldenbarnevelt. Wat een drukte is dat en een blijde uitroepen hoor je, ik kon mijn tranen bij het horen daarvan niet bedwingen. Ik geloof dat de Oldenbarnevelt een oude schuit is, het ding doet er tenminste een volle maand over.

Net zoals bij het lezen in jouw brief dat je het zo fijn vindt dat ik met het wecken voor de winter zorg.

Onwennig ben ik niet, de dagen gaan zo vlug om en ik heb het druk met allerhande dingen, ik geloof niet dat ik ooit klaar ben.

Het wil me niet aan dat er een eind aan komt, maar als ik maar door mag schrijven en brieven ontvangen is ook alles goed. En toch komt er een eind aan.

Heerlijk dat alles zo goed met jou is. Dat jullie nu toch ingezet worden voor het bewaken van treinen vind ik heel erg en ook nog wel op het traject langs Tjsikampeh Perwakarta (zie blog 102) onder kopje Bewaking van treinen). Het kan zijn dat het daar nu vrediger is na het staakt het vuren, maar daar was het toch altijd een grote rotzooi hè Kai? Verdorie wat jammer toch, het was net alsof het wat rustiger in mij begon te worden en dan dit gedoe weer.

O ja hoor, je moet het roken een beetje afleren als je thuis bent, ik zie jou al voor fl 14,- per week roken. De sigaretten die je van mij krijgt zijn fl 1,- per pakje. Dan moeten wij maar op een houtje gaan bijten. Maar verzet jij je zinnen maar met dat genotsmiddel hoor schat.

Gelukkig maar dat je het goed vond dat ik lepeltjes kocht. Er staan nog een hele hoop luxeartikelen op mijn verlanglijstje, maar wanneer Nauta met de rekening komt zal er wel niet veel overblijven en och, het gaat zonder ook wel.

Het is zoveel beter nu we zelf een huis hebben, we zijn helemaal op onszelf en hoeven niet te schipperen met het een of ander.

Het is voor mijn moeder ook wel even pijnlijk, hoe heerlijk zij het ook vindt dat wij weer samen zijn maar mijn vader komt niet meer terug.  Kun je geloven dat ik heel vaak denk dat ik met jou ook mijn vader weer terugkrijg?

Onze kinderen kunnen zo veel beter aan jou wennen, ze zijn op onszelf aangewezen.

Nee zeker mogen wij er niet zomaar op losleven, we hebben terdege met onze kinderen rekening te houden. Je schrijft het duidelijk genoeg, ik begrijp je tenminste wel en ik ben het met je eens.

Ja ik kan Wim en Uk beiden op mijn fiets hebben maar het is een heel gewicht hoor. Van de bus weet ik nog niet veel jonk, maar ik geloof dat het niet vlot aansluit. Zeg snoes, dat heb je me niet verteld, dat je niet geslaagd bent voor je rijexamen, je bent het misschien vergeten te schrijven of anders mis ik een brief.

Ja liefste dat voel ik nu ook dat alleen god ons kan helpen. Heerlijk is het te weten dat jij voor ons bidt. Weet dat ik en onze kinderen het voor jou doen.

Weer tot morgen, een alleszeggende blik in je ogen schattebout. Ik voel je innige zoen, zo een krijg je van mij terug Kai. Veel liefs van ons drieën.

Klaas in Batavia?? Ik mis er brieven tussenuit, mijn binnenste bonst van onrust

Mijn allerliefste man!!! Zopas kreeg ik een brief van jou en ik bewaarde hem tot na het eten en nu heb ik hem gelezen. Ik begrijp het niet zo goed liefste. Je zit in Batavia, ik mis er brieven tussenuit. Aan de nummers te zien niet maar ik weet helemaal niet dat je ging verkassen en nu zit je ineens daar. Ik denk dat het voor treinbewaking is omdat je schreef dat je om 4.00 uur al moest beginnen.

Liefste begrijp je dat mijn binnenste bonst van onrust? Ik kan niet begrijpen dat jullie dat rotbaantje ook nog moeten opknappen. O lieveling schrijf me gauw hoe het gaat, ik ben zo bang dat er nu nog iets gaat gebeuren.

Dit is wantrouwen aan ons eigen bidden hè schat?

Het gaat alweer veel beter, ik voel dat god mij toch niet alleen laat. Ik bid iedere dag om kracht om onze kinderen goed op te voeden, ik heb het daar moeilijk mee, maar ik voel dat ik elke dag gesterkt wordt. Verslapt mijn bidden dan zie ik ook weer niets anders dan moeilijkheden. Ik ben dan weer alleen en alles komt op me afstormen. Wat praat ik aldoor over mezelf. Ik moet je toch nog even van vandaag vertellen hè schat?

Het ging vandaag prachtig Kai. Wasdag. Ik heb geen bleek (grasveldje) zodat ik mijn lakens niet kan bleken in de zon, dan maar zonder. Maar waar moest ik ze drogen? Een timmerman gehaald en die heeft een nieuwe lijn gespannen. Ik heb een lijn maar daar kan alleen kleingoed op. Het ging fijn. Ik moet nog even leren wat ik het eerst en het laatst doe. Eerst wassen en dan de boel binnen doen of andersom. De volgende wasdag doe ik eerst de boel binnen. Want wanneer mijn man dan van zijn werk komt is er geen chaos in huis waardoor hij rechts omkeer maakt.

De hele was is droog en het was nogal wat. Ik wilde vanavond strijken maar de moed is mij wat ontzonken. Ik moet eerst weer meer van jou weten, dat het maar goed mag gaan, maar ik mag er immers om bidden?

Duur huishouden, alle drie afgevallen?

Toen ik mijn brief aan jou postte werd ik vanuit het postkantoor naar me geroepen. Geen brief van jou maar wel geld, de fl 300,- spaargeld. Fijn, dank je wel. Wat ik ervan overhoud gaat weer op ons spaarboekje. Ik moet toch eens wat zuinig zijn, ik weet niet, misschien ben ik het wel ook een beetje.

Oh Klaas wat is het huishouden duur, ik besef hoe langer hoe beter waarom zo veel vrouwen steeds maar weer praten over de duurte van alles.

Als ik er soms over nadenk word ik er beroerd van. Denk ik dat ik het spul in huis heb en dan is er weer iets anders op. Ik moet goed uitkienen wat ik in een week verbruik, alles moet goed op regel komen. Want als ik zomaar in de wilde weg de boel haal komt het niet goed.

Ik heb al heel wat geleerd de veertien dagen dat ik hier ben. Het schiet me ineens te binnen dat ik geen aardappelen meer heb. Morgen Nauta maar eens vragen, dat is mijn E.H.B.O.

Volgens moeder waren wij alle drie afgevallen. Ik denk haast dat het niet kan want we eten goed maar misschien speelt heimwee ook een beetje mee.

Je eerste brief rechtstreeks naar Ternaard

Je had goede moed gelukkig mijn schat. Dit is de eerste brief die je rechtstreeks hier naartoe stuurde. Je vond het fijn hè schat dat ik al hier zat. Ik wil niet terug maar ik ben wel vaak onwennig. Ik weet nu wat het is om altijd alleen te zijn. Mijn moeder en Omke deden nogal eens wat en wat heb ik vaak gekankerd dat de kinderen werden verwend en nu denk ik, wat zou ik het graag eens even aan iemand overdragen.

Ik ga toch nog even strijken, ik wil ook niet zo somber denken.

Lieve man, je maakt me gelukkig door zoveel te schrijven. Kai, heb je nog genoeg aan mijn krabbels? Ik voel me vaak zo’n stuk ongeluk omdat ik alleen maar zit te jeremiëren tegen jou.

Ik denk mij je innige omhelzing in, jij krijgt van mij een tút Klaas. Wat zal het straks leuk zijn om weer heel dicht bij jou te zijn. Kaieman, dat jij toch weer eens echt thuis mag komen, wat zullen we gelukkig zijn.

Heb je brieven nagekeken en ik mis er negen tussenuit. Die komen misschien morgen want die zijn via Dokkum gegaan en niet rechtstreeks hiernaartoe.

Ik ben blij met deze ontdekking, ik begreep het al niet. Een heerlijk vooruitzicht.

Hier is alles best, het went al een beetje hoor. De mensen zijn allemaal even vriendelijk voor me. De kinderen zwerven dan hier dan daar, ik hou ze voorlopig nog maar even vrij van school. Anders zit ik ook maar de hele dag alleen. Onze schatten slapen alweer, het zijn lieverds hoor.

Als het goed is ben je nu al terug in Kasomàlang

Kreeg vandaag elf brieven van jou. Gelukkig hoefde je maar een week voor treinbewaking in Batavia te zijn. Als het goed is ben je nu al terug in Kasomalang. Is alles goed gegaan lieveling, geen incidenten of toch wel? Het geeft me zo’n rustig gevoel dat je alweer terug bent. Wat dwaas eigenlijk hè, want god bewaart je in Kaso en hij doet dat ook op reis van Bat naar Tjikampeh en toch kon ik het niet van me afzetten.

Het waren weer heerlijke brieven als vanouds. Ik vind het heerlijk wanneer je over alles schrijft maar soms heeft het de boventoon en daar kan ik niet tegen. Zonder dat zou ik zo innig gelukkig met jou zijn Klaas maar jij niet met mij hè? Ben ik te hard geweest in mijn brieven? Kai, weet je niet meer wat je aan mij hebt?

Wat een omschakeling weer hè jonk dat je ineens weer in die broeiende hitte van Bat en omgeving kwam. Gelukkig kon je altijd goed tegen de hitte. Weet nog best dat ik liep te puffen en jij zei ‘it wetter mat eerst yn de sleat stean to sieren dan is it hiet’ (het water moet eerst in de sloot koken, dan is het heet). Daar heb ik nog wel eens aan gedacht.

Even over vandaag. Ik was gister erg onwennig en ik ben op de fiets naar mijn moeder gegaan. Er was al visite maar ze waren blij ons te zien en wij waren natuurlijk van harte welkom en moesten meteen een paar nachten logeren. Maar dat wilde ik niet, ik zit alweer hier thuis.

Vanmiddag ging ik theedrinken bij thuis twee bij jouw ouders met Jan en Ina en hun kleine (broer en schoonzus van Klaas), het gaat uitstekend met hun kleine meid.

Omke heeft ons weer teruggebracht want het waaide heel hard en dan is het zwaar met beide hummels op de fiets. Het kwam goed uit want ik was anders nooit thuisgekomen, mijn benen trilden zo erg, het is nu gelukkig alweer beter.

Ik heb de hele week tot en met zondag visite, ik vind de zondagen hier heel erg en nu breekt het de tijd mooi. Ziezo alweer klaagliederen. Nee dat wil ik vanavond niet. Voel eerst een echte zoen van je gelukkige Janke, daar heb jij weer voor gezorgd.

Tinnen theestel en waterkan weer op het theemeubel

In januari 2021 heb ik het tinnen theeservies dat altijd op het theemeubel stond opgehaald bij mijn broer Tjibbe. Bij mijn broer Wieger haalde ik de tinnen waterkan met bekers op. Spullen nog wat heen en weer schuiven.

Eerste indruk: theestel en theemeubel weer bijeen.

Enkele brieven van Janke

In blog 89  keek ik vooruit op enkele ‘verdwaalde’ brieven van mijn moeder. Augustus 49 is het dan zover, het stapeltje is aan de beurt. Wat een heerlijk geluid om te horen. Mijn moeder zit midden in haar verhuisperikelen. Zij gaat met mijn oudste broer en zus Wim en Betsche van Beppe Veenema’s huis in Raard, waar ook Omke inwoont, naar haar eigen huisje in Ternaard.

Zo lang naar een eigen plek verlangd en nu is het dan zover. Drie maanden vóór mijn vader thuiskomt. Hun grote wens, een plek voor henzelf waar mijn vader thúskomt gaat in vervulling.

Mijn vader zit midden in zijn zoveelste verhuizing, nu van Tjikaremas, waar hij tijdelijk commandant was, terug naar Kasomálang. Zie blog 101 onder kopje Laatste maanden naar Tjikaremas, Spierpeloton mee en blog 102.

Er komen allemaal tabakskruimels uit mijn moeders brieven! Zij stuurde in iedere brief sigaretten mee. Een enkele keer kreeg zij een brief retour, te zwaar.

Janke: dagje uit, nog in Raard

Allerleafste daar ben ik weer, het is nu avond. Pim slaapt maar Zuske ligt naar mij te roepen ‘memmike, memmike, in tikje kinteboale ha’ (een stukje krentenbrood) Heb je nou wel ooit zo’n kwast?

Lieve man en heiti, een liefdevolle zoen. Gisteravond heb ik niet geschreven, we waren laat thuis, het was al half tien. De kinderen sliepen al in de auto. We zijn in het Noorderdierenpark in Emmen geweest. We hebben een mooie dag gehad, de kinderen vonden het prachtig. Tjibbe (Jankes broer) heeft zich voor ons uitgesloofd, hij doet trouwens altijd veel voor mij en de kinderen.

De kinderen hebben op alle draaiende en schuivende dingen gezeten, op de roets, Ukkepuk ook. Ze hebben op een ezel gereden, Pim alleen en Uk vastgehouden door Tj.

Er is zoveel te doen, wij zijn nog lang niet overal geweest. Daarna gingen we naar Paterswolde, het was ideaal voor de kinderen. Ben met ze in zo’n waterscooter geweest, het ging prachtig. Je zou die glunderoogjes eens moeten zien.

Je weet nu alles al van mijn verjaardag hè Kai, je weet hoe gelukkig jij mij gemaakt hebt. Je foto is het heerlijkste van alles.

Ik zit nog steeds in Raard, ik heb er eerlijk gezegd niet veel zin in om daar ginder heen te trekken, als ik er eerst maar eens zit.

Het was vandaag weer lekker zomerweer, wat een genot is dat toch. Ik heb het druk gehad met inpakken. O wat hebben we al een rommel zeg, ik weet haast niet waar ik alles moet bergen.

Ik wou dat ik bericht kreeg over de vloerbedekking. Misschien bestel ik ander spul want dit wachten is ook niks.

Misschien valt het straks tegen om daar alleen met de kinderen te zitten maar de verandering kort de tijd en dat moeten we hebben.

Het is hier in de kamer, waar ik zit te schrijven, niks gezellig tussen alle ingepakte spullen. Heb alles aan de kant gezet maar het blijft een rommel. Moeder zal ook blij zijn wanneer ik met de spullen opdoek, aan een kant dan altijd.

Schat, houd je er vooral rekening mee dat we in een dienstwoning zitten? We hebben dus niets te ruilen met een ander huis. En als je niet bij Nauta gaat werken en hij krijgt een andere knecht dan kunnen ze ons er 1, 2, 3 uitzetten, dat is hun recht. Ik ben zo bang dat je daar geen rekening mee houdt Kai?

Ja vroeger zag ik zo’n oud huis niet zitten, ik wilde geen arbeiderswoning hebben, stel je voor dat je in zo’n krot van een huis moet wonen. En nu ben ik blij dat wij zo’n woning hebben.

Weet je waarom ik wilde dat jij zo’n hakkepuf fiets zou krijgen? Het zijn damesfietsen en dus kon ik er ook lekker op wegkarren. Gemeen hè schat?

Vind het zo fijn Klaas dat je zoveel moeite doet om het moreel van de mannen hoog te houden. Ze zullen wel even gemopperd hebben dat alles weer model moest maar ze moeten toch ook vast erkennen dat het zo beter is.

De kinderen spelen nog wat, ze liggen al in bed hoor, maar ik hoor ze wel pret maken, dat heb ik liever dan zo’n gegrien.

Ukkie had een foto van jou bemachtigd en daar lag ze fijn naar te kijken. Je staat er samen op met K, die noemt ze omme Piet.

Pim vroeg waarom jij zo’n rare hoed op had, hij bedoelt op de trouwfoto. Hij zei, heit heeft ook een swart pak oan (zwart pak), ik geloof dat ze het niet mooi vinden. Zus zei dat ik geen bloemen in mijn hand hield, het zijn volgens haar aardappelen. Hoe krijgt ze het voor elkaar hè? He is een kostelijk stel die twee, maar soms zijn het rakkers hoor.

Je vond het wel erg veel hè Kai dat ik fl 300,- moest gebruiken en o heden, nou weet je nog niet eens dat ik daar nog lang niet mee uitkom. Ik bibber een beetje en je ziet er ook nog eens niets van.

De keukenuitzet is nog best, ik heb alleen een nieuwe afwasteil gekocht. Vitrage, overgordijnen en vloerbedekking is nu allemaal vrij en het is ook regelmatig verkrijgbaar.

Nou en of dat heerlijk wordt, als het eerst maar eens zover is dat ik jou in mijn armen kan knellen.

Er gaat een diepe rilling door mij heen wanneer ik jouw schrijven lees. Ik kan mij haast niet indenken dat het nog waar zal worden. Zou het mogen manni? We weten het niet het en we hebben het zelf niet in de hand.

Ik ga niet de deur uit om je op te halen hoor, ik moet je voor mijzelf hebben.

Ja snoes, je komt steeds weer bij ons huisje uit, ik ben er niet zo vol van hoor, ik ben zeker een rare ‘koude’ geworden. Wat is het heerlijk dat jij zo blij met ons huisje bent.

Een lekkere warme peignoir is ideaal, maar ze zijn erg duur. Als ik nog eens een geschikte stof zie, niet te prijzig, misschien kan ik hem dan zelf maken.

Het zou wel gemakkelijk zijn om ’s ochtends zo rond te schuiven.

Hier heb je onze zoon, hij wil graag even schrijven. Ik heb hem gevraagd wat hij heiti wilde vertellen, hij zei ‘dat ik sa lekker sliepen ha en of heit ek op it hynder van Sinterklaas wol’ (dat ik lekker geslapen heb en of papa ook op het paard van Sinterklaas wil), die kleine jongen van ons hè?

Hij staat nu bij mij te zeuren of ik Zuske uit bed haal, die ouwe schooier. Het kind slaapt nog zo lekker dus peins ik er niet over.

Voor altijd jouw Nan, veel liefs van onze schatten en tot spoedig.

Klaas: weer op Kasomálang

Zit weer op Kasomálang, m’n kastje staat weer met mijn lievelingen er bovenop.

Gister kwam eindelijk de nieuwe bezetting, met plus minus 47 man en hun vrouwen en kinderen met vier AAT wagens (zie blog 95 Logboek van AAT-er Henk van Welie).

Het Spierpeleton was al vertrokken en wij waren nog met vier man over. Ik heb de commandant, een Ambonese sergeant, alles zo goed mogelijk uitgelegd en de spullen overgedragen. Het lijkt een goede groep. Het is een Vredestaak (? onleesbaar) van de Pasoendanstaat, onder leiding van KNIL (zie blog 102 onder kopje Sease fire in enkele gebieden en andere niet? en blog 97 onder kopje Rapporten over moord en doodslag, ergste misdadigers verdwijnen).

Boekanagara heeft een bezetting van ongeveer 20 man. De Staf ligt hier met 12 man en de rest in Djalantji. Op 20 augustus worden de andere posten waaronder Wanejasi afgelost, ijs en weder dienende. Daarna was het wachten op de wagen die ons op moest halen.

(Zie blog 96 onder kopje Een beest van een man, wil niet al zijn lijken op een hoop zien en blog 100 onder kopje Aanval op Wanejasi, à la klewang afgemaakt en blog 101 onder kopje Onze tijd in Kasomálang zit er bijna op en Laatste maanden naar Tjikaremas, Spierpeloton mee).

Om 18.00 uur kwam Ltn. M. met een nieuwe Stafpik de zaak inspecteren en konden wij onze spullen opladen. Toch zijn er van ons nog twee man gebleven om voor het lichtaggregaat te zorgen waar het VB (Federaal Bataljon) geen sjoege van heeft omdat zij geen chauffeurs en monteurs hebben. Ze hebben daar geen enkele wagen dus zullen wij voorlopig wel voor hen moeten rijden. De jongens blijven maar een paar dagen om de handigste knul op de hoogte te brengen.

Ik was blij dat we ophoepelden schat, niet omdat het me slecht bevallen is, maar omdat het mij een stukje dichter bij thuis brengt.

We kwamen binnen met een prachthonger en kokki had nog een prima rijsttafel. Ik was moe maar een lekker fris plensbad maakte me weer fit. En het heerlijkste, er was post van jou!

Ik ga zo slapen hoor, morgen weer een drukke dag met allerlei klusjes.

Schat je zocht naar onze kapstok en je had je al kwaad gemaakt. Nanni, laat je broer Tjibbe maar eens in mijn schuilplaats in het oude huis van je ouders kijken, het zou me niets verwonderen dat het ding daar is.

Klaas: puntjes op de i

Ik moet nog wel even wennen hoor. Ik ben bezig om de puntjes weer op de i te zetten. Ltn. M. vindt alles wel goed en daar hebben de heren gebruik van weten te maken, het troepje is een beetje verwilderd. Vanochtend was het ontbijt een doorlopende voorstelling tot 10.00 uur. Er was de laatste tijd geen appèl gehouden om 8.00 uur zodat meerdere heren bleven liggen, met als gevolg een vuile eetzaal en onopgeruimde kamers en bedden. Morgen staan ze weer op appèl, even afwachten of en hoe ze gekleed zijn. Ook het permissie vragen om het kamp te verlaten moet opgefrist worden.

Verder de boel op laten ruimen zodat wij straks met z’n drieën, B. H. en ik, weer een behoorlijke ligging hebben. Het lijkt dat het nu wel zeker is dat de hele D-batterij hier geconcentreerd wordt.

De VB-staf voert hier nog niet veel uit omdat nog niet alle posten bezet zijn.

Onze besprekingen met de TNI zijn afgelopen. Ze hebben al 36 uur uitstel gekregen en konden nog niet beslissen of zij zich bij ons melden of ons gebied weer verlaten. Vannacht om 24.00 uur moeten ze eruit zijn.

Morgenochtend gaan er twee sterke VB-patrouilles, met een paar man van onze inlichtingendienst, naar de kampongs waar TNI zich genesteld had en waar ze tijdens de besprekingen al een schijnbestuur ingesteld hadden en druk propaganda voerden. Ben benieuwd of zij er nog zitten.

De TNI is uit het Soemandangse gekomen en zit nu in het gebied van Tsjikaremas.

De loeders, tijdens de conferenties mochten wij geen patrouilles lopen en daar hebben zij van geprofiteerd. Ik denk wel dat zij er weer handig uit zijn. Volgens de inlichtingendienst gaat het om een groep van 50 man.

De algemene toestand is nog vrij troebel.

Een fanatieke TNI-bendeleider bezette op zijn manier de havenstad Soerabaja in Oost-Java. Hij wilde besprekingen voeren over een eigen patrouillegebied enz. Het stel is ingerekend.

Vanavond las ik in de krant dat de Daroel Islam, D.I. een felle godsdienstige partij, een proclamatie heeft verspreid dat thans de Negara Islam Indonesia gevormd is, welk het gehele gebied van Indonesia omvat.

D.I. strijdt tegen de KL (Koninklijk Leger, wij dus), KNIL en TNI, tegen alles wat niet D.I. is.

(zie blog 101 onder kopje Terugtrekken uit Djogja, niemand gelooft meer in een werkelijk goede oplossing en kopje Gevangenen afgedroogd, ik was allang dood geweest)

Dat kan met de tijd leuk worden wanneer het niet spoedig de kop ingedrukt wordt. Kun je hier iets van snappen lieveling?

Ik schei ermee uit Nanneke. Ik maak even een rondje door het kamp. Ltn. M. is aan de pimpel in Bandoeng.

Met mij is alles bêst skot.

Klaas: voor ons is het nu afgelopen, eindelijk

De TNI heeft de kuierlatten genomen en is weer over de grens verdwenen, ergens in het Soemandangse. De rust is weer in Tsjikaremas teruggekeerd. Gelukkig maar. Voor ons is het nu afgelopen, eindelijk.

Als de anderen ook hier terugkomen hebben wij ons hele gebied overgedragen. De bedoeling is dat we hier voorlopig naast de VB’s blijven zitten en tot rust komen. Het is bijna niet te begrijpen en te geloven meiske. Toch komt er een einde aan. Toch gaan wij naar huis!!!

Het is nog niet zover, maar dit zijn de bewijzen dat het niet lang meer duurt, dat werkelijk gebeurt waar wij zóó lang naar uitkijken. Wij raken de zware last van onze verantwoordelijkheid voor dit gebied, de lange zware patrouilles, de dagelijkse gevaren, kwijt. Lieveling denk je dat eens even in, dat wil nog niet zo best hè?

De laatste tijd hier wordt nog wel moeilijk want als werkelijk het hele stel hier tot rust moet komen, moeten ze zoet beziggehouden worden. Het zal wel loslopen hoor.

Morgen begin ik de sportveldjes weer in orde te maken. We krijgen een tweede huis erbij voor de legering. Het staat hier vlak naast, de jongens hoeven er alleen maar te slapen, eten en mandiën doen ze hier. Ik neem het morgen in beslag en begin het klaar te maken voor zaterdag. Ik zeg de bewoners aan dat ze moeten verhuizen, ze moeten ophoepelen, laat het door een paar koelies schoonmaken, zorg dat er verlichting is en klaar is het huis.

We hebben een paar magazijnen aan de VB overgedaan en nu moeten onze spulletjes er weer tussen gestopt worden.

De opslagplaats van de kanonnen en de munitie heb ik leeg laten ruimen voor de grote kisten van de jongens.

Ik moet straks met de ruimte woekeren, de kisten passen niet in de kamers. Onze kisten heb ik hier op het terrasje opgeslagen.

Die klok is al weg, opgehaald door de Staf. (Zie blog 97 onder kopje Huiskamerklok). Ik wil het bureautje niet stiekem meenemen want ik wil er geen soesa om krijgen. Ik vraag de luit ernaar.

Heel wat minder drukte dan jij hè?

Ben met vijf jongens de theetuinen in geweest, op varkensjacht. Gewoon met een wagen rondrijden. Na een half uurtje hadden we geluk, drie varkens in de koplampen. Ze raakten verblind en twee zijn er geschoten. De zwijntjes hangen al schoon aan de haak. Dat wordt morgen lekkere soep en saté eten.

Je laatste brieven zijn van zondag en het is nu donderdag. Je zal inmiddels wel verhuisd zijn? Je was al aan het pakken. Hoe fiene Pim en Ukkepuk it yn ús neie hûs?

Janke: schrijf je voortaan naar Ternaard 255

Lieve man!!!  Lieveling, is alles goed? Hier wel. De zondag is bijna weer voorbij. Ik ben naar de kerk geweest. Ds. had een mooie preek en de kerk zat boordevol, dat is trouwens de laatste tijd vaak zo dat de kerk zo vol is.

Toen ik gister klaar was met mijn werk heb ik een andere jurk aangetrokken en stapte op de fiets naar Ternaard. Ik dacht wanneer de vloerbedekking er nog niet is moet er maar zeil op de vloer maar ik heb dat liever niet. Het staat zo koud en ons vloerkleed is zo smal. Ik stap de winkel binnen en ze roepen me al toe dat ze de vloerbedekking aan het passen zijn. Prachtig, dan kan ik maandag komen.

Ik naar huis, gegeten en meteen naar T. om de verhuizing af te spreken. Het ging gesmeerd. Hij kan in de middag.

Jij kijkt al lang uit naar het bericht dat ik in Ternaard ben en ik zit nog steeds hier.

Als ik morgen nog even tijd kan vinden dan vertel ik je meteen hoe het is.

Het zal niet vroeg zijn, als we pas om 13.00 uur kunnen beginnen en alles eenmaal overgebracht is, jij kunt sneller verhuizen hè schat?

De hummels waren vandaag zo lief, ze zijn er zo vol van dat ze morgen meegaan naar Ternaard. Ze willen Omke en Beppe ook mee hebben.

Schrijf je voortaan naar Ternaard 255? Ik geef het op aan het postkantoor dan krijg ik je brieven meteen doorgestuurd.

Myn alles, fiel alles, fan dyn Jank, túten van Wim en Betty

Janke: Ternaard, 29 augustus 1949

Liefste man, Je ziet het al meteen, ik zit in ons huisje. Het was een drukke dag maar het meeste heeft zijn plaats al gevonden, het valt me mee. De kloostertafel kan hier niet staan, daar moet een kleinere voor komen. De twee grote stoelen staan er wel, we hebben dus een gezellig zitje.

Ik hoop dat je het gauw genoeg zelf zult zien. Ik ben de eerste avond niet alleen hoor jonk, ik had er helemaal niet op gerekend dat er iemand bij me zou blijven en ik meende dat het ook niet nodig was maar nu Lies (Jankes zus) hier bij me is, vind ik het toch wel fijn. Jouw foto staat dicht bij me, ik neem hem straks mee wanneer ik ga slapen. Het is hier goed wonen Klaas.

Onze kleine schatten sliepen direct, ze waren vroeg op en hebben niet geslapen.

Heiteke, het duurt niet lang meer en dan kom je bij ons, wat zal dat wat zijn schattebout.

Vanochtend kreeg ik fijn brieven van je. Het schijnt toch waar te zijn dat je 6 november aan boord gaat, toch durf ik het haast nog niet te geloven.

Weet je wat zo geruststellend is, dat je geen patrouille meer hoeft te lopen. Ik weet wel Klaas dat er nu evengoed nog iets kan gebeuren maar ik bid god dat hij ons voor elkaar wil sparen. Zou ik in mijn eenzaamheid nu meer tijd voor hem hebben denk je Klaas? God geeft dat het waar mag zijn dat ik niet zo’n slappe maar een echte trouwe gelovige mag worden.

Het is weer een kort briefje maar weet dat alles goed is.

Een warme, innige zoen fan dyn vrouw. De hartelijke groeten van Lies, ook van Tjibbe en Klas (Jankes broer en schoonzus), die de hele dag hebben geholpen.

Voor mijn moeder was het vandaag heel moeilijk en voor Omke niet minder, ik zag hem huilen. Ze kunnen hier vaak komen en ik ga ook vaak naar huis.

Nu stop ik toch werkelijk, ontvang veel liefs van jouw schatten, daaaag manni.

Klaas myn leave man, daar zit ik dan eindelijk alleen, nu moet blijken wat ik waard ben en het valt niet mee. De kinderen waren vandaag verschrikkelijk vervelend, door het dolle heen. Ze wilden een meisje dat met hen wilde spelen steeds afranselen, ze knepen er steeds stiekem tussenuit door het hekje, Wim gooide met alles wat los en vast zat. Ze hadden slecht geslapen, alles was ook zo vreemd, ik ben er denk ik wel zes keer uit geweest. Lies sliep ook niet natuurlijk, we bleven maar wat praten.

Omke kwam langs met vier brieven die nog thuisgebracht waren. Het maakte me zo onwennig. Alles lijkt zo onwerkelijk. Schat, je schrijft me alles zo mooi en ik wil het zo graag geloven maar ik kan het niet. Het leven lijkt zo verschrikkelijk op het ogenblik en of daar weer verandering in komt, ik weet het niet Kai.

Ik geloof dat mijn verwachtingen doodgedrukt zijn. Laat ik nu niet weer zo somber worden.

Een warme zoen, wat ben ik ondankbaar hè schat? Ik weet het wel hoor, ik moet flink zijn maar het voelt als een loden last.

De kinderen slapen nu gelukkig rustig, hoop dat het zo blijft vannacht.

Ik heb nog niet alles op regel hoor en dat duurt ook nog wel een poosje maar het is alweer een stuk beter dan gister.

Zus heeft zo erg gehuild toen Omke wegging, ze wilde met hem mee. Ze schreeuwde zolang dat ik er zelf zenuwachtig van werd.

Bid voor mij dat ik geduldig mag zijn, ik kan soms ineens zo razend zijn. Ik merk nu pas goed hoe misselijk bedorven onze kinderen zijn, Klaas help je me dit er weer uit te krijgen? Of valt het wel mee? Misschien kwam het doordat ze zo weinig geslapen hebben.

Het lijkt hier wel een beetje feest, ik kreeg een prachtige bos bloemen en die heb ik over vier vazen verdeeld. Er staat ook eentje bij jouw foto.

Vind jij dat het niet meer zo lang duurt tot het november is? Ik bereken het steeds weer en het lijkt mij verschrikkelijk lang.

Jij schrijf zo mooi over ons, het was niet te veel. Het doet mij goed. Ik zou jou daar ook zo graag over schrijven, ik weet hoe fijn je dat zou vinden, maar ik kan het niet. Ik moet jou eerst weer zien. Nog steeds jouw ongelovige Thomasje hè?

Jij was in gedachten het kamp uit en bij mij terwijl zovelen daadwerkelijk iedere avond de kampong in gaan, hoe ontzettend en wie kan het hen kwalijk nemen? Maar wat een groot verdriet vloeit eruit voort, ook wanneer ze voor geslachtsziekten gespaard blijven.

Klaas: heb je het theemeubel meegenomen Nan?

Heb je het theemeubel meegenomen Nan? Je kunt het voorlopig best zonder glas gebruiken. Heeft mijn vader er al glas voor besteld? Ik weet niet of een glazen theekast nog in de mode is? Het hindert ook niet. Ik kan het altijd nog helemaal dicht maken zoals de onderste deurtjes, dan kun je het ook als dressoir gebruiken.

Je had weer geldzorgen, goed dat je die fl 300,- opgenomen hebt. Hoop dat je mijn delegatie ook snel krijgt, dan gaat het wel weer hè? Je vertelt straks maar hoeveel en waar je het voor nodig had, maar je mag dat niet beschouwen als een soort verantwoording afleggen, ik hou geen controle of je het goed besteed hebt Nanni.

Dat belooft wat, twee ongedurige mensen, jij en ik, straks weer bij elkaar. We doen kalm aan schat, we hebben beiden ons verlof hard nodig. Jij houdt je huishoudelijke bezigheden maar zolang ik nog niet werk, doen we het samen. We maken nu helemaal geen plannen wat we in onze verloftijd gaan doen, we zien het vanzelf hè snoes?

Oe Janke, ik heb je zóó lief! Dag Pimmie en Zuske, heit komt gauw thús.

Je had van mij bericht over hoe ik over ons huisje dacht, je wist het wel hè Nan, maar je moest eerst toch lezen hoe ik erover dacht voordat je helemaal gerust was. Je durft er haast niet over te schrijven, het is haast te mooi hè pop, wij hebben zóveel teleurstellingen gehad. We kunnen en durven het ons haast niet meer in te denken. De angst en vrees dat het misschien niet mag gebeuren dat wij weer bij elkaar komen blijft bij ons tot we werkelijk weer bij elkaar zijn.

Wat kan dat jou en mij soms benauwen, dan voel je ook dat we zelf niets kunnen en afhankelijk zijn van het levenslot of van god? Ons bidden is vaak dwingen en zelden kunnen we alles echt aan god over geven. Zo blijven we denk ik Nan, als we die enkele keren maar behouden dan is het toch goed.

Nee, het boek van Alfred van Sprang hoef ik niet hier, ik wil het graag hebben voor later, als een stukje aandenken aan de harde werkelijkheid.

Klaas: Ze komen niet in stapeltjes op elkaar te liggen

Even een hele stevige zoen. Heb je een goede dag gehad?

Hier zijn er al acht man van Soemoser aangekomen, morgen komt de rest. Het gaat nu best met de legering hoor, ze komen niet in stapeltjes op elkaar te liggen.

Het nieuwe kampement ziet er nu ook keurig uit en de jongens die ik daar heb ingedeeld zijn er best tevreden mee. Ze wisten het nog van de vorige keer, ze vroegen bij binnenkomst meteen waar ze moesten liggen en geen soesa over Jan wil bij Piet liggen en kan niet zonder Kees slapen.

De kamers een beurt laten geven, alles is klaar. De rest mag morgen komen.

Ik kon merken dat de jongens blij waren terug te zijn, ze hebben daar nog een zware tijd gehad.

Het is hier wel gezellig op onze kamer, ben benieuwd wat B. en H. ervan zeggen.

Klaas: 6 november met de Johan van Oldenbarnevelt vertrekken

Ds. Jense kwam een praatje maken, officieel is er over de demobilisatie nog niets bekend gemaakt, maar hij had bij de dominee van de Brigade de tijden gezien. Wij zouden dan inderdaad 6 november met de Johan van Oldenbarnevelt vertrekken.

Even rekenen, dat is de laatste dagen van november of de eerste van december thuis. Nog een hele ruk maar de tijd vliegt.

Voor jou duurt het langer dan voor mij Nan. Ik heb nog grote veranderingen, het vertrek van hier naar Batavia, de afvaart, de bootreis. Jij hebt alleen je dagelijkse bezigheden en merkt niet zo goed dat wij dichter bij elkaar komen. Jankefanke wat sil dat wat wêse!!!

Ds. had van de Overste officieel aanzegging gekregen dat 6-RVA 15 october in Batavia moet zijn. Nannie, dit zijn nu eens geen geruchten, ik reken erop en jij meiske, durf jij het ook?

Ik hoop dat wij hier tot het eind blijven. Het bewaken van treinen bevalt I-6 geloof ik niet zo goed. Lange dagen, uren wachten op stations en ze kunnen in de steden lang niet rondkomen met hun geld.

Hier verder geen nieuws meer.

Klaas: wij voelen het als een eer dat wij het tot het laatst hebben volgehouden Waarom 6-RVA langer op hun posten moet blijven dan III-9 RI? Omdat III-9 is afgeknapt en al een hele tijd geleden is teruggetrokken en ze hebben de thuisvaart harder nodig dan wij. Ze konden niet meer tegen de moeilijkheden op.

Waar het van komt is moeilijk te zeggen snoes. ’t Gaat niet aan om ons om de borst te rammen en de anderen maar een stelletje klootzakken te vinden. Er zijn zoveel factoren die daarin een rol spelen. Toch voelen wij het als een eer dat wij het tot het laatst hebben volgehouden.

Lichamelijk zijn deze kerels er niet op achteruit gegaan, behalve degenen met venerische ziekten. Moreel zijn er meer afgeknapt, dat zie je niet aan de buitenkant. Die krijgen het straks thuis dubbel moeilijk. Dat is geen gevolg van de zware dienst, maar ze zijn 1,5 jaar te lang plopper, te lang uit de huiselijke kring, te lang uit de zogenaamde Westerse beschaving, te lang alleen maar bruine broeders gezien enz. Gelukkig is het percentage bij ons niet hoog. [Alfred van Spang beschrijft in zijn boek dat uitzenden voor maximaal twee jaar achtereen ‘verantwoord’ is, zie blog 101 ]

Ik denk dat al je brieven te zwaar zijn lieveling en die ene die je terugkreeg was zeker wel 20 gr in plaats van 10 gr.  Ik denk dat de posterijen een oogje dichtknijpen.

Fijn dat je al die spulletjes voor ons huisje kon krijgen. We bekijken het straks samen. Dat keukentje daar maak ik vast wel wat van.

Ik kan me haast niet indenken hoe heerlijk het straks zal zijn. Alles wat wij aan liefde opgekropt hebben geven wij elkaar, het is haast niet te geloven, we kunnen dat nu niet verwerken die grote wonderlijke liefde na drie jaar weer te beleven. Wij zijn het soms vergeten, wij beseften toen soms niet hoe het was.

Janke: Is alles goed met mijn man? Lukt het om de jongens bezig te houden nu ze geen patrouille meer lopen? Is er nog animo voor het leer bewerken en hoe is het met de dagsluiting?

Ik had een enorme strop, wat denk je begint ze weer te zaniken? Twintig kleine weckflessen met boontjes zijn bedorven. Ze zijn niet losgegaan, dat niet. Er zijn zoveel mensen die klagen dat de flessen niet dicht blijven met Feria inmaakdruppels. Ik had het daar ook mee gedaan, daarom maakte ik ze open en er kwam me een walgelijke lucht tegemoet. Ik heb het in een emmer gedaan maar ik weet niet waar ik er nu mee naar toe moet. Ik heb geen spijt, ik weet zeker dat het door dat goedje kwam.

Wim stapte vandaag alleen door de werkplaats van Nauta, hij praatte ook zo nu en dan, hoe bestaat het hè, gelukkig begint het al iets te wennen. Ze slapen alweer, het is heerlijk rustig en zo fijn even alleen bij jou.

Een liefdevolle zoen, ik verlang naar jou Klaas, maar ik ben wel gelukkig. Lieveling, ben jij ook gelukkig?